Zaloguj się
17.11.2025 | 6 min czytania
Czosnek to szeroko stosowana roślina, wykorzystywana jako składnik wielu potraw. Nie tylko jego walory kulinarne są jednak cenne. Zawiera on jednocześnie wiele związków aktywnych, odpowiedzialnych za jego działanie prozdrowotne. Czy właściwości czosnku pospolitego mają solidniejsze podstawy kliniczne? Czy pochodzenie czosnku ma w tym przypadku znaczenie? Czym wyróżnia się czosnek niedźwiedzi i czarny? Poznaj odpowiedzi na te i inne pytania zapoznając się z tym artykułem.
Świeży czosnek zawiera wodę (nawet do 68%), węglowodany (do 30%), białka, aminokwasy, związki siarkoorganiczne i błonnik [1]. Prozdrowotne właściwości czosnku przede wszystkim przypisuje się występującym w nim organicznym związkom siarki. Wśród ważniejszych związków tego typu wymienia się m.in.:
Należy nadmienić, że w trakcie obróbki czosnku dochodzi do zmian składu chemicznego. Najważniejszą reakcją chemiczną przebiegającą w trakcie rozgniatania ząbków czosnku jest wytwarzanie allicyny z alliiny. To ona odpowiada za charakterystyczny zapach [2].
Czosnek pospolity (czosnek domowy), Allium sativum L., uprawiany jest w wielu strefach klimatycznych, a jego wzrost zależy od czynników środowiskowych. Mimo licznych publikacji naukowych potwierdzających korzystne dla zdrowia działanie czosnku, w literaturze niewiele jest danych dotyczących właściwości tego surowca w zależności od kraju pochodzenia. Wyniki niektórych badań dowodzą jednak, że czosnek pospolity uprawiany w różnych regionach geograficznych może charakteryzować się zróżnicowanym potencjałem (np. przeciwutleniającym)[3].
Dostępna jest obszerna literatura poświęcona prozdrowotnym właściwościom czosnku.
W badaniach rozważane są następujące potencjalne właściwości czosnku pospolitego:
Przyjrzyjmy się tym najszerzej omawianym w literaturze właściwościom:
W przeglądzie Cochrane z 2014 roku wykazano, że nie ma wystarczających dowodów to potwierdzających [9]. W jednym badaniu klinicznym z randomizacją z 2001 roku wykazano, że profilaktyczna suplementacja czosnkiem w miesiącach zimowych może zmniejszyć częstość występowania przeziębienia. Stu czterdziestu sześciu ochotników zostało losowo przydzielonych do otrzymywania placebo lub suplementu czosnkowego zawierającego allicynę, jednej kapsułki dziennie, przez okres 12 tygodni, od listopada do lutego. Uczestnicy badania użyli pięciopunktowej skali do oceny swojego stanu zdrowia i odnotowywali stan zdrowia w codziennym dzienniczku. Grupa suplementująca czosnek miała mniej przeziębień niż grupa placebo [10].
Skoro czosnek ma właściwości przeciwdrobnoustrojowe warto przyjrzeć się jego wpływowi na mikrobiotę jelit. Oceniano to w jednej z metaanaliz. Stwierdzono poprawę, o czym świadczyło większa różnorodność mikrobiologiczna, ze znacznym wzrostem liczby gatunków Lactobacillus i Clostridia. Efekty te zaobserwowano po 3 miesiącach suplementacji czosnkiem [11].
Poza czosnkiem pospolitym znany jest także czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.). Swoją nazwę zawdzięcza on temu, że zjadają go niedźwiedzie zaraz po przebudzeniu ze snu zimowego, a zawarte w nim wartościowe substancje pomagają im wrócić do aktywności po miesiącach letargu. Cała roślina jest jadalna, a jej właściwości prozdrowotne są podobne do czosnku pospolitego. Według badań ta odmiana czosnku posiada wyższe stężenie związków siarki [12]. Trzeba jednak podkreślić, że roślina ta jest prawnie chroniona w naszym kraju. Pozyskiwana jest więc głównie z plantacji, chociaż jest też chętnie uprawiana w domowych ogródkach ze względu na piękne, białe kwiaty [12].
W celu wyeliminowania specyficznych cech organoleptycznych czosnek może zostać poddany specjalnej, niskotemperaturowej obróbce termicznej, określanej mianem starzenia. W rezultacie dochodzi do zmiany koloru, konsystencji, smaku oraz zapachu finalnego produktu i otrzymania tzw. czarnego czosnku [13]. Niektóre dane wskazują na wzrost aktywności antyoksydacyjnej, sumy polifenoli oraz zawartości witaminy B2 przy jednoczesnym spadku poziomu wolnych aminokwasów i tiaminy w czosnku otrzymanym po procesie starzenia [13].
Czosnek może wywoływać działanie przeciwpłytkowe i teoretycznie nasilać działanie leków przeciwzakrzepowychi/lub przeciwpłytkowych, co może zwiększać ryzyko krwawienia [14]. Wskazana jest też ostrożność w przypadku kobiet w trakcie laktacji, ponieważ związki siarki przechodzą do mleka matek karmiących [15]. Ponadto suplementacja czosnkiem może nasilać hipoglikemiczne działanie leków przeciwcukrzycowych [8].
Piśmiennictwo:
Praktyka apteczna
Ząbkowanie i zaburzenia snu u dzieci – jak może pomóc farmaceuta?Niepokój związany z ząbkowaniem czy trudności z prawidłowym snem to częste...
Praktyka apteczna
Podróż samolotem - co powinien wiedzieć pacjent?Pacjent wybiera się w podróż samolotem i prosi o poradę? W artykule znajdziesz...
Praktyka apteczna
Co polecić na wzdęcia…pacjentowi z cukrzycą?Czy wiesz, dlaczego pacjenci z cukrzycą często skarżą się na wzdęcia i...
Praktyka apteczna
Kleszcze, komary, meszki – jaką ochronę zaproponować dorosłym i dzieciom?Ochrona przed komarami, kleszczami i meszkami to często podejmowany temat w...
REKLAMA
Materiały i treści opublikowane na stronie, jak również jej projekt graficzny jako całość, podlega ochronie prawnej, w tym na mocy przepisów prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zabronione jest powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób jakichkolwiek materiałów i treści w całości jak i w części bez pisemnej zgody administratora strony wskazanego w nocie prawnej. Zamieszczanie linków do strony lub do treści w niej zawartych jest dopuszczalne tylko do celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
