Męty ciała szklistego – czym są, skąd się biorą i co doradzić pacjentowi?

Męty ciała szklistego (a poprawniej zmętnienie ciała szklistego lub myodesopsia) to powszechny problem okulistyczny. Zgłaszane są jako drobne cienie, „latające muszki” lub nitki unoszące się w polu widzenia. Pojawiają się częściej u pacjentów starszych, ale występują też u młodych osób. Zrozumienie etiologii, objawów i dostępnych metod postępowania jest istotne nie tylko dla lekarzy, ale i farmaceutów, którzy mają kontakt z pacjentami zgłaszającymi te dolegliwości.

Czym są męty ciała szklistego?

Ciało szkliste to galaretowata substancja, która stanowi nawet 80% gałki ocznej. Składa się przede wszystkim z wody. Reszta to włókna kolagenowe oraz kwas hialuronowy [1].
Z architekturą ciała szklistego związane jest pojęcie mętów lub potocznie – „latających muszek”. Najczęściej pacjenci skarżą się na nie patrząc na jasne, jednorodne tło. Męty są wówczas widziane jako ruchome nitki lub pajęczynki, które znacznie pogarszają jakość życia.

Wielu pacjentów z takimi dolegliwościami zaczyna się nadmiernie martwić o przyszłe widzenie. Trudno dokładnie oszacować częstość występowania zmętnień ciała szklistego. Z codziennej praktyki lekarskiej i aptecznej wynika jednak, że jest to powszechna dolegliwość [2].

Męty ciała szklistego – przyczyny

Etiologia mętów ciała szklistego nie jest dokładnie poznana. Mówi się o kilku przyczynach. Wiodąca teoria zakłada, że pojawienie się mętów oznacza zwyrodnienie żelu ciała szklistego, polegające na tworzeniu się skupisk kolagenowych. Najczęściej są one wynikiem zmian fizjologicznych, związanym z procesem starzenia [3]. Dodatkowo, męty ciała szklistego mogą być spowodowane innymi czynnikami, w tym przez:

• tylne odłączenie ciała szklistego – jest to powszechny stan, w którym dochodzi do obkurczania ciała szklistego, które oddziela się od siatkówki. Proces ten przebiega bez bólu i zakłóceń widzenia. Może się pojawić w każdym wieku;
• wylew krwi do komory ciała szklistego na skutek urazu czy retinopatii cukrzycowej – komórki krwi w ciele szklistym mogą być odbierane jako męty;
• przedarcia siatkówki – mogą powodować odłączenie ciała szklistego i powstanie mętów. Jeśli nie są leczone, mogą prowadzić do odwarstwienia siatkówki, poważnego stanu, który może prowadzić do utraty wzroku;
• stany zapalne – np. zapalenie błony naczyniowej może powodować zmiany w ciele szklistym [2].

Zmętnienia ciała szklistego – postępowanie

W większości przypadków męty nie wymagają interwencji medycznej, gdyż z czasem pacjenci przestają na nie zwracać uwagę. Niekiedy jednak mocno rzutują one na jakość życia. Dostępne leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W sytuacjach, gdy objawy są dla pacjenta wyjątkowo uciążliwe rozważa się następujące metody:

• witrektomia – jest to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu części ciała szklistego wraz z mętami. Choć witrektomia jest skuteczna, jest to procedura inwazyjna, niosąca ze sobą duże ryzyko powikłań. Z tego powodu stosuje się ją głównie w przypadkach, gdy męty znacząco obniżają jakość życia pacjenta [3].
• leczenie laserowe (laser YAG) – laseroterapia YAG może być stosowana w niektórych przypadkach do rozbicia mętów na mniejsze cząsteczki, co zmniejsza ich widoczność. Jest to mniej inwazyjna metoda w porównaniu do witrektomii. Niestety nie zawsze można wziąć ją pod uwagę (np. ze względu na niekorzystną lokalizację i wielkość zmętnień) [3].

Symptomy alarmowe, czyli kiedy skierować pacjenta do okulisty?

W przypadku, gdy do apteki zgłasza się pacjent z takim problemem, warto przeprowadzić wywiad, zadając mu podstawowe pytania np.: „Czy problem pojawił się nagle?”, „Czy miał miejsce świeży uraz gałki ocznej?”, „Czy pacjent widzi jednocześnie błyski?”. Nagłe zwiększenie liczby mętów, zwłaszcza w towarzystwie błysków w polu widzenia, może sugerować poważniejszy stan, taki jak np. odwarstwienie siatkówki. W takich przypadkach konieczna jest pilna interwencja okulistyczna. Odwarstwienie siatkówki jest bardziej prawdopodobne, jeśli pacjent miał uraz oka lub jest krótkowidzem. Nie należy tego bagatelizować – kluczowe znaczenie ma wówczas szczegółowe badanie okulistyczne, obejmujące badanie dna oka oraz USG gałki ocznej [2, 3].

Podsumowanie

Męty ciała szklistego to częsty problem, który w większości przypadków ma charakter łagodny. Ich etiologia jest różnorodna, a główne przyczyny to procesy związane z wiekiem oraz tylne odłączenie ciała szklistego. Ważna jest jednak świadomość objawów alarmowych oraz konieczność skierowania pacjentów na diagnostykę okulistyczną w przypadku ich wystąpienia.

Piśmiennictwo:

1. Rejdak R, Rękas M. Siatkówka i ciało szkliste. Dostęp on-line (27.09.2024): https://edraurban.pl/ssl/book-sample-file/siatkowka-i-cialo-szkliste-bcsc-12-seria-basic-and-clinical-science-course/pdf/bcsc12.pdf.
2. Sobolewski P. Witreoliza i zwyrodnienie ciała szklistego – zapobieganie, leczenie i rozpoznawanie. Okulistyka po dyplomie. Dostęp on-line (27.09.24 r.): https://podyplomie.pl/okulistyka/17820,witreoliza-i-zwyrodnienie-ciala-szklistego-zapobieganie-leczenie-i-rozpoznawanie?srsltid=AfmBOooeJUEEk9Kwiq-72HNW2bJd8QkzgSqXugTXpcyCQMFPUgTIuCW8.
3. https://www.mp.pl/okulistyka/wytyczne/wytyczne-i-artykuly/191106,mety-w-ciele-szklistym-wytyczne-bva-i-dog (dostęp on-line 29.09.24 r.).