Regeneracja powierzchni oka w zmianach pourazowych – rola farmaceuty

08.04.2024  |  9 min czytania

/ materiał sponsorowany
Dodaj do ulubionych

Usuwanie zaćmy oraz laserowe zabiegi korekcji wzroku to najczęściej wykonywane operacje okulistyczne. U połowy poddawanych zabiegom pacjentów rozwijają się niestety zaburzenia powierzchni oka, czyli nieprawidłowości filmu łzowego. W artykule wyjaśniono, na drodze jakich mechanizmów interwencje chirurgiczne przyczyniają się do rozwoju zespołu suchego oka. Wskazano substancje czynne o potwierdzonej naukowo skuteczności w łagodzeniu dokuczliwych objawów, o których warto pamiętać, gdyż większość pacjentów w pierwszej kolejności po poradę zgłasza się do farmaceuty [1].

Spis treści

  1. Operacja zaćmy i jej wpływ na powierzchnię oka
  2. Zespół suchego oka po zabiegach laserowej korekcji wzroku
  3. Kwas hialuronowy i jego właściwości
  4. Właściwości miłorzębu japońskiego a krople oczne
  5. Czym kierować się w wyborze nawilżających kropli do oczu?
  6. Przypadek pacjenta w aptece (pacjent po operacji zaćmy)

Operacja zaćmy i jej wpływ na powierzchnię oka

Zaburzenia powierzchni oka (tzw. zespół suchego oka) to zaburzenie wieloczynnikowe: występuje u pacjentów z chorobami przewlekłymi, może rozwijać się w wyniku podrażnienia bądź przemęczenia oczu, jest również częstym powikłaniem po przebytych zabiegach chirurgicznych bądź urazach oka [2]. Pacjenci z objawami takimi jak: pieczenie, przekrwienie spojówek, uczucie ciała obcego lub piasku pod powiekami, suchość, nadmierne łzawienie i pogorszenie widzenia często swoje pierwsze kroki kierują do apteki. Przeprowadzając wywiad farmaceutyczny w celu udzielenia skutecznej porady warto mieć na uwadze mnogość przyczyn zespołu suchego oka.

Występowanie wspomnianych dolegliwości u pacjentów po operacji usunięcia zaćmy związane jest z kilkoma czynnikami [3, 4]:

  • przecięciem nerwów czuciowych rogówki, które odpowiadają za odruchowe wydzielanie łez,
  • wydzielaniem mediatorów stanu zapalnego,
  • stosowaniem podczas operacji leków znieczulających i antyseptycznych, które zaburzają wydzielanie filmu łzowego,
  • procedurami zabiegowymi: śródoperacyjną irygacją powierzchni oka (mechaniczne działanie strumienia cieczy), drażniącym działaniem światła mikroskopu operacyjnego.

Zespół suchego oka po zabiegach laserowej korekcji wzroku

Zespół suchego oka jest również stosunkowo częstym powikłaniem po zabiegu laserowej korekcji wzroku. Główną przyczyną jego powstawania jest, podobnie jak w przypadku operacyjnego usuwania zaćmy, przecięcie nerwów czuciowych rogówki i wtórne zaburzenia wydzielania filmu łzowego [5].

Warto nadmienić, że powikłania w postaci zespołu suchego oka występują częściej w przypadku wykonywania korekcji metodami głębokimi, stosowanymi u pacjentów z dużymi wadami wzroku.

Kwas hialuronowy i jego właściwości

W łagodzeniu objawów związanych z pourazowym zespołem suchego oka stosuje się przede wszystkim preparaty miejscowe. Głównym ich składnikiem są sole kwasu hialuronowego (HA), którym towarzyszą zwykle inne substancje czynne, m.in. wyciąg z miłorzębu japońskiego.

Kwas hialuronowy to naturalny polimer. Jest podstawowym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej, znajduje się również w płynach ustrojowych i tkankach, w tym w soczewce oka i filmie łzowym. Jest powszechnie wykorzystywany w okulistyce ze względu na [6]:

  • właściwości przeciwzapalne,
  • właściwości nawilżające ( „przyciąga” cząsteczki wody i zatrzymuje ją blisko powierzchni oka),
  • wysoką lepkość (wiskoelastyczność), dzięki której długo pozostaje na powierzchni oka i przyspiesza regenerację.

Kwas hialuronowy występuje jako substancja o dużej masie cząsteczkowej (ang. high-molecular weight hyaluronic acid, HMWHA) przekraczającej 1000 kDa lub o małej masie cząsteczkowej (ang. low-molecular weight hyaluronic acid, LMWHA). HMWHA działa przeciwzapalnie (w odróżnieniu od LMWHA, który stymuluje odpowiedź immunologiczną). Wykazano również, że wraz ze wzrostem masy cząsteczkowej zwiększa się działanie mukoadhezyjne kwasu hialuronowego. Co to oznacza? Że preparaty zawierające HMWHA działają dłużej, a zatem skuteczniej nawilżają i regenerują nabłonek rogówki [6].

Właściwości miłorzębu japońskiego a krople oczne

Wyciąg z Gingko biloba wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i neuroprotekcyjne, usprawnia także krążenie.

Jego skuteczność w okulistyce, w połączeniu z kwasem hialuronowym, została potwierdzona w prospektywnym badaniu klinicznym. U pacjentów poddanych zabiegowi usunięcia zaćmy, którzy w leczeniu pooperacyjnym otrzymywali krople zawierające 0,15% HA i 0,05% wyciągu z Gingko biloba zaobserwowano:

  • mniejsze nasilenie objawów suchego oka (ocenione na podstawie kwestionariusza Ocular Surface Disease Index, OSDI),
  • wydłużenie czasu przerwania filmu łzowego (TBUT; im dłuższy jest ten czas, tym lepsza kondycja warstwy lipidowej filmu łzowego).

W przypadku obu parametrów wykazano statystyczną istotność względem grupy nieotrzymującej preparatu, a obserwowane różnice były widoczne po tygodniu i po 4 tygodniach po operacji [7].

Czym kierować się w wyborze nawilżających kropli do oczu?

Rekomendując pacjentowi krople wspomagające leczenie pozabiegowych i pourazowych zmian powierzchni oka, warto uwzględnić następujące kryteria:

  • obecność HA o dużej masie cząsteczkowej,
  • skuteczność potwierdzoną badaniami klinicznymi,
  • brak konserwantów (ich obecność działa drażniąco),
  • optymalne stężenie kwasu hialuronowego (HA stosuje się w stężeniach 0,1–0,3%, wykazano jednak, że w stężeniu 0,15% działa porównywalnie z cyklosporyną, przy znacznie większym bezpieczeństwie stosowania [8]).

Przypadek pacjenta w aptece (pacjent po operacji zaćmy)

Pacjentom po operacji zaćmy zwykle zaleca się stosowanie kropli z antybiotykiem oraz kropli o działaniu przeciwzapalnym. Pomimo przyjmowania leków zaordynowanych przez lekarza, często trafiają do apteki z objawami wskazującymi na zespół suchego oka, takimi jak uczucie suchości bądź piasku pod powiekami, przekrwienie spojówek, nadmierne łzawienie czy zaburzenia widzenia. Zdarza się również, że pacjent nie łączy wspomnianych dolegliwości z przebytym zabiegiem bądź też uznaje je za naturalny element rekonwalescencji. Ogromną więc rolą farmaceuty jest zebranie dokładnego wywiadu, uwzględniającego pytania nie tylko o dokuczliwe objawy, ale też początek ich wystąpienia.

Poza wskazaniem pacjentowi skutecznego i bezpiecznego produktu łagodzącego jego dolegliwości, warto również przypomnieć o odpowiedniej kolejności stosowania leków ocznych oraz prawidłowej metodzie ich aplikacji [9].

Warto również uświadomić pacjenta, że dbanie o higienę podczas stosowania kropli do oczu znacząco zmniejsza ryzyko zakażeń. Jeśli pacjent często przebywa poza domem, zaproponujmy mu noszenie przy sobie płynu do dezynfekcji, aby niemożność umycia rąk nie stała na przeszkodzie stosowaniu odpowiednich preparatów zgodnie z zaleceniami.

Piśmiennictwo:

  1. https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20230912-1 [dostęp z 02.04.2024 r.]
  2. Tavares Fde P, Fernandes RS, Bernardes TF, Bonfioli AA, Soares EJ. Dry eye disease. Semin Ophthalmol. 2010 May;25(3):84-93.
  3. Garg P, Gupta A, Tandon N, Raj P. Dry Eye Disease after Cataract Surgery: Study of its Determinants and Risk Factors. Turk J Ophthalmol. 2020 Jun 27;50(3):133-142.
  4. Naderi K, Gormley J, O’Brart D. Cataract surgery and dry eye disease: A review. Eur J Ophthalmol. 2020 Sep;30(5):840-855.
  5. Bandeira F, Yusoff NZ, Yam GH, Mehta JS. Corneal re-innervation following refractive surgery treatments. Neural Regen Res. 2019 Apr;14(4):557-565.
  6. Kojima T, Nagata T, Kudo H, Müller-Lierheim WGK, van Setten GB, Dogru M, Tsubota K. The Effects of High Molecular Weight Hyaluronic Acid Eye Drop Application in Environmental Dry Eye Stress Model Mice. Int J Mol Sci. 2020 May 15;21(10):3516.
  7. Fogagnolo P, Romano D, De Ruvo V, Sabella P, Rossetti L. Clinical Efficacy of an Eyedrop Containing Hyaluronic Acid and Ginkgo Biloba in the Management of Dry Eye Disease Induced by Cataract Surgery. J Ocul Pharmacol Ther. 2022 May;38(4):305-310.
  8. Lee JE, Kim S, Lee HK, Chung TY, Kim JY, Choi CY, Chung SH, Kim DH, Kim KW, Chung JK, Hwang KY, Hwang HS, Kim JH, Hyon JY. A randomized multicenter evaluation of the efficacy of 0.15% hyaluronic acid versus 0.05% cyclosporine A in dry eye syndrome. Sci Rep. 2022 Nov 4;12(1):18737.
  9. https://opieka.farm/jaka-jest-prawidlowa-kolejnosc-stosowania-kropli-do-oczu-qa/ [dostęp z 03.04.2024 r.]

Więcej z tej kategorii

Praktyka apteczna

Objawy i przyczyny zespołu suchego oka

Zespół suchego oka to powszechna dolegliwość okulistyczna. Dowiedz się...

Artykuł

Praktyka apteczna

Konopie Medyczne w farmacji

Odkryj historię i potencjał leczniczych konopi: legalny dostęp do marihuany...

Artykuł

Praktyka apteczna

Czy metformina może wydłużać życie?

Metformina, stosowana od lat 50. XX wieku, pozostaje fundamentem w leczeniu...

Artykuł

Materiały i treści opublikowane na stronie, jak również jej projekt graficzny jako całość, podlega ochronie prawnej, w tym na mocy przepisów prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zabronione jest powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób jakichkolwiek materiałów i treści w całości jak i w części bez pisemnej zgody administratora strony wskazanego w nocie prawnej. Zamieszczanie linków do strony lub do treści w niej zawartych jest dopuszczalne tylko do celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.