Jak skutecznie leczyć zaparcia?

Zaparcia to wciąż aktualny i coraz częstszy w ostatnich latach problem. Wielu pacjentów próbuje radzić sobie z nim domowymi sposobami, a kiedy one zawiodą kierują się po pomoc do apteki. Dlatego niezwykle ważne jest, aby farmaceuta znał najnowsze wytyczne leczenia zaparć i jako ekspert mógł właściwie doradzić pacjentowi z uciążliwym problemem.

Czym są zaparcia?

Przez zaparcie należy rozmieć utrudnione, niepełne lub rzadkie oddawanie stolca. Od pacjenta z zaparciem oddawanie stolca może wymagać znacznego wysiłku lub może on mieć odczucie niepełnego wypróżnienia [1]. Według badań epidemiologicznych w Polsce na zaparcia uskarża się nawet 13% osób, a częstość zaparć wzrasta z wiekiem [2].

Jakie są przyczyny zaparć?

Niektóre przyczyny zaparć są łatwo modyfikowalne. Dlatego, jeżeli w aptece będzie taka możliwość, warto dopytać pacjenta o nawyki żywieniowe, ilość przyjmowanych posiłków oraz płynów czy aktywność fizyczną. Na zaparcia częściej cierpią pacjenci z chorobami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca czy niedoczynność tarczycy. Wśród osób z cukrzycą prawie 60% uskarża się na zaparcia [2]. Do występowania zaparć predysponują także:

• zaburzenia lękowe;
• depresja;
• choroby serca;
• degeneracyjna choroba stawów;
• ciąża [2].

Jakie leki mogą powodować zaparcia?

Kiedy do apteki zgłasza się po poradę osoba z zaparciem warto zwrócić uwagę na przyjmowane przez nią leki. Zaparcia mogą być powodowane przez wiele powszechnie stosowanych środków m.in. blokery kanału wapniowego, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), środki antycholinergiczne, furosemid, leki przeciwwymiotne, doustne preparaty żelaza czy wapnia oraz leki przeciwdepresyjne [2].

Jaki preparat na zaparcia polecić?

Na rynku dostępnych jest wiele środków na zaparcia, mających status wyrobów medycznych czy leków, zawierających różne substancje czynne. Który wybrać? Który z nich polecać osobom z zaparciem? Obecnie w leczeniu zaparć najlepiej udokumentowaną skuteczność mają makrogole (PEG). Są to wielkocząsteczkowe, niewchłanialne w przewodzie pokarmowym substancje osmotycznie czynne [1,2].

Szczególne cechy makrogoli

Nie są one fermentowane w świetle przewodu pokarmowego i nie zaburzają mikroflory jelitowej [2,3]. Aktywność osmotyczna makrogolu jest związana z jego zdolnością do sekwestracji wody w świetle jelita. PEG o wyższych masach cząsteczkowych (np. 3350 lub 4000) są wchłaniane tylko w minimalnym stopniu, tym samym sekwestrując wodę w jelicie. Powoduje to zwiększenie objętości masy kałowej (ze względu na większą zawartość wody), co z kolei uruchamia procesy perystaltyczne poprzez rozszerzenie ściany okrężnicy. Zwiększona zawartość wody zmiękcza również kał i ułatwia wypróżnianie [3].

Laktuloza czy makrogole?

Analiza Cochrane wykazała, że PEG jest lepszy od laktulozy u pacjentów z przewlekłymi zaparciami, powodując częstsze wypróżnienia, luźniejsze stolce i mniejszy ból brzucha. PEG zwiększa również liczbę spontanicznych całkowitych wypróżnień, poprawia konsystencję stolca i zmniejsza wysiłek konieczny do wypróżnienia, bez wyraźnego wpływu na ból brzucha u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego [1]. W porównaniu z laktulozą PEG powoduje mniej działań niepożądanych: wzdęć, nadmiernych gazów czy bólu brzucha [4]. Makrogole są zwykle dobrze tolerowane, mogą być zalecane dzieciom, pacjentom w podeszłym wieku i kobietom w ciąży [3]. ESPGHAN (Europejskie Towarzystwo Dziecięcej Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia) i NASPGHAN (Północnoamerykańskie Towarzystwo Dziecięcej Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia) rekomendują makrogole (PEG) jako leki pierwszego wyboru, zarówno w fazie początkowej/odklinowania, jak i w fazie podtrzymującej leczenia zaparcia [5].

Źródła:

1. Serra J. et al., European society of neurogastroenterology and motility guidelines on functional constipation in adults, Neurogastroenterology & Motility. 2019;00:e13762.
2. Moniuszko A., Rydzewska G., Postępowanie w przewlekłych zaparciach w świetle wytycznych American Gastroenterological Association z 2013 roku, eGastroenterologia News 1/2014
3. De Giorgio R. Et al. Use of macrogol 4000 in chronic constipation. European Review for Medical and Pharmacological Sciences 2011; 15:960-966
4. Jarzebicka D., et al.”PEG 3350 Versus Lactulose for Treatment of Functional Constipation in Children: Randomized Study” Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition: March 2019 – Volume 68 – Issue 3 – p 318-324
5. Tabbers M.M. et al., Evaluation and Treatment of Functional Constipation in Infants and Children: Evidence-Based Recommendations From ESPGHAN and NASPGHAN, JPGN Volume 58, Number 2, February 2014