Stres szkolny – jak może pomóc farmaceuta?

Współcześni uczniowie żyją w bardzo złożonym i ustawicznie zmieniającym się świecie. Stawia się przed nimi wiele wymagań, którym nie zawsze są w stanie sprostać. Nieodłącznym czynnikiem towarzyszącym im codziennie na terenie szkoły i poza nią, jest stres. Jak farmaceuta może pomóc w przypadku stresu szkolnego?

Stres – czym właściwie jest?

Stres jest stanem napięcia psychicznego, który przekracza podstawowy poziom funkcjonowania człowieka. Jest naturalną reakcją obronną organizmu w momencie pojawiającego się zagrożenia. Bodźce czy sytuacje, które wywołują stres to stresory. Stres szkolny jest rodzajem interakcji między uczniem, nauczycielem i szkołą [1]. Wyróżnia się stres pozytywny, czyli eustres, który mobilizuje do działania i negatywny – dystres, który paraliżuje i blokuje ucznia [2].

Co dzieje się w organizmie pod wpływem stresu?

Bezpośrednio po doświadczeniu stresora układ współczulny reaguje wydzielaniem adrenaliny i noradrenaliny – hormonów walki lub ucieczki. W wyniku ich działania następuje przyspieszenie pracy serca i oddechu, podwyższenie ciśnienia tętniczego, źrenice rozszerzają się, krew napływa do mięśni, mózgu i serca.  Inne funkcje życiowe, np. trawienie, schodzą na dalszy plan, by nie przeszkadzać w walce z zagrożeniem. Później działać zaczyna układ podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA). Kora nadnerczy zwiększa wytwarzanie m.in. kortyzolu – hormonu glikokortykosteroidowego. Jego utrzymujący się przewlekle podwyższony poziom może prowadzić do bardzo negatywnych skutków zdrowotnych [3,4].

Jakie są główne przyczyny stresu szkolnego?

Głównymi źródłami stresu dla uczniów są stawiane im wysokie wymagania, zła organizacja szkoły jako placówki i relacje z rówieśnikami. Najczęstsze stresory szkolne to:

• nadmiar zajęć przeciążający ucznia,
• brak czasu na odpoczynek,
• presja uzyskiwania dobrych wyników w nauce,
• współzawodnictwo,
• lęk przed wystąpieniami na forum klasy i sprawdzianami,
• problemy z nauką,
• niewłaściwa organizacja życia szkolnego,
• zatłoczenie szkoły (wywołujące agresję),
• hałas w szkole,
• obojętny system szkolny nieuwzględniający indywidualnych potrzeb uczniów,
• niepowodzenia w relacjach społecznych na terenie szkoły.
• obawa przed odrzuceniem przez rówieśników,
• zjawiska patologiczne (np. przemoc).

Dużą rolę w tym, jak uczeń będzie odbierał stresory i radził sobie ze stresem szkolnym odrywa także jego sytuacja rodzinna [1].

Jak objawia się stres u dziecka w wieku szkolnym?

Stres ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Najczęściej odczuwane dolegliwości związane ze stresem to: bóle głowy, tiki nerwowe, bóle kręgosłupa i szyi, przyspieszony oddech, drżenie kończyn, przyspieszone tętno, kołatania serca, nadmierne pocenie się, suchość w ustach i gardle [1,5,6,7]. Długotrwały stres może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem i trudności szkolnych.
W przypadku długotrwałego stresu, w wyniku przewlekłej hiperkortyzolemii dochodzi do:

• zwiększenia apetytu, gromadzenia tkanki tłuszczowej i rozwoju otyłości brzusznej;
• pogorszenia zdolności zapamiętywania i uczenia się oraz zaburzeń koncentracji;
• zaburzeń snu takich jak trudności w zasypianiu, częste budzenie się;
• wystąpienia zespołu depresyjnego;
• upośledzenia czynności układu odpornościowego i zwiększenia podatności na infekcje;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego u dziewcząt [8].

Widocznymi objawami stresu, które możemy dostrzec u dziecka są m.in.:

• zmęczenie znużenie, niechęć do działania;
• niska samoocena, poczucie niedowartościowania;
• zmiana w sposobie odżywiania („zajadanie stresu” lub powstrzymywanie się od jedzenia);
• izolacja społeczna, wycofanie;
• lęki;
• nerwowe nawyki, np. obgryzanie paznokci;
• rozdrażnienie;
• agresja lub zachowania autoagresywne;
• unikanie szkoły – częsta absencja w szkole [1,5,6,7].

Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie ze stresem szkolnym?

Aby pomóc dziecku radzić sobie ze stresem należy przede wszystkim okazywać mu wsparcie, rozmawiać z nim i akceptować jego emocje. Warto przeanalizować obciążenie dziecka obowiązkami i ocenić, czy stawiane mu wymagania nie są za duże w stosunku do jego możliwości. Bardzo ważne jest budowanie poczucia wartości dziecka,  wzmacnianie jego samooceny, docenianie go za to, co robi dobrze
i docenianie jego wysiłku. Istotne jest także przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia: uregulowany rytm dnia, ograniczony czas spędzany przed ekranami na rzecz aktywności ruchowych. Ważną rolę pełni też zbilansowana dieta zawierająca dużo warzyw, owoców, kwasy omega-3, magnez, witaminę D3 [4,9].

Jeżeli dziecko przeżywa bardzo silny, długotrwały stres, z którym nie potrafi samo ani z pomocą rodziców sobie poradzić należy skorzystać z porady psychiatry dziecięcego i psychologa.

Co może doradzić farmaceuta?

Poza szeroko rozumianą poradą farmaceutyczną dotyczącą postępowania niefarmakologicznego, wspomagająco w stanach niepokoju, trudnościach w zasypianiu, zaburzeniach snu, dzieciom w wieku szkolnym można polecić produkt homeopatyczny Sedalia. Lek Sedalia charakteryzuje się:

• brakiem wpływu na koncentrację dziecka;
• brakiem znanych działań niepożądanych;
• brakiem interakcji z innymi lekami [10].

Dziękujemy za zapoznanie się z artykułem. Teraz masz możliwość wziąć udział w quizie i sprawdzić swoją wiedzę na temat objawów stresu u dzieci i syropu Sedalia.

Piśmiennictwo:

1. Półtorak M., STRES SZKOLNY – SKALA PROBLEMU I JEGO SYMPTOMATOLOGIA
   W POSTRZEGANIU UCZNIÓW. DONIESIENIA Z BADAŃ, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2, 2018, s. 47–58
2. Niesporek-Szamburska B. (2015). O szkole, o stresie i o lęku słów kilka… W: A. Guzy,
   B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.), “ Szkoła bez barier : o trudnościach
   w nauczaniu i uczeniu się” (s. 201- 213). Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
3. Kaczmarska A., Curyło-Sikora P., Problematyka stresu – przegląd koncepcji, Hygeia Public Health 2016, 51 (4): 317-321
4. Ze zdrowiem nr 6 2022r. NR 6 MAGAZYN, Stres, Narodowy Fundusz Zdrowia, ul. Rakowiecka 26/30, 02-528 Warszawa, DANE Z DNIA 10.05.2022 r. MIEJSCE WYDANIA Warszawa
5. Leśniewska G., Stres a równowaga życiowa, studia i prace wydziału nauk ekonomicznych
   i zarządzania nr 40, T. 2
6. Supranowicz P., Wysocki M. J., STRES SZKOLNY A ZABURZENIA ZDROWIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ, ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 2, 171 – 178
7. Antczak A. K., Stres szkolny uczniów, Praca magisterskan napisana pod kierunkiem dr Jadwigi Robachy w Pracowni Wychowania Fizycznego i Zdrowotnej, Łódź 2016
8. Musiała N.,  Hołyńska-Iwan I., Olszewska-Słonina D., Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie, diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics Diagn Lab. 2018; 54(1): 29-36
9. https://epedagogika.pl/dzialania-opiekuncze-i-wychowawcze/skad-sie-bierze-szkolny-stres-i-jak-sobie-z-nim-poradzic-2150.html, dostęp 26.07.2024 r.
10. Charakterystyka produktu leczniczego Sedalia® , data zatwierdzenia 2023.03.16.