Czy metformina może wydłużać życie?

Metformina, stosowana od lat 50. XX wieku, pozostaje fundamentem w leczeniu cukrzycy typu 2. Oprócz działania przeciwcukrzycowego, poprawia profil lipidowy, obniża ciśnienie krwi i wykazuje potencjalne działanie przeciwnowotworowe. Badania sugerują, że może również spowalniać procesy starzenia, co potwierdzają m.in.: wyniki analiz na zwierzętach. Dowiedz się, jak metformina może wpłynąć na długość Twojego życia.

Na rynku pojawia się coraz więcej nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych, jednak to metformina stanowi fundament terapii cukrzycy typu 2 [1]. Jako lek uwrażliwiający na działanie insuliny jest stosowana już w stanie przedcukrzycowym. Coraz powszechniejsze zastosowanie znajduje także u osób z cukrzycą typu I. Metformina jest stosowana od lat 50. XX wieku, co pozwoliło na dokładne przebadanie działania leku, w tym przeanalizowanie jej właściwości przeciwstarzeniowych [2].         

Działanie metforminy

Metformina należy do pochodnych biguanidu. Głównym mechanizmem działania tego leku jest poprawa wrażliwości hepatocytów, adipocytów i komórek mięśni szkieletowych na działanie insuliny. Metformina zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie, hamując glukoneogenezę i glikogenolizę. Zwiększa wrażliwość mięśni na insulinę, co wzmaga obwodowy wychwyt glukozy i jej zużycie, a dodatkowo opóźnia absorpcję glukozy w jelicie. Nie wpływa na sekrecję insuliny, w związku z tym nie wymaga sprawnych komórek
β-trzustki [3]. Dodatkowo lek ten nie wywołuje stanu hipoglikemii, nawet w dużych dawkach [4].

Plejotropowe działanie metforminy

Metformina to substancja o działaniu plejotropowym.  Oprócz działania przeciwcukrzycowego wykazuje efekt:

• Hipotensyjny – metformina może wpływać na działanie pompy sodowo-potasowej w błonie erytrocytów. Podobne działanie w przypadku komórek mięśni gładkich naczyń powoduje zmniejszenie napięcia ścian naczyń i tym samym obniżenie ciśnienia tętniczego [5].
• Poprawienia profilu lipidowego – lek ten zmniejsza stężenie triglicerydów, obniża stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL, a także powoduje wzrost stężenia cholesterolu HDL [5].
• Zahamowania agregacji i adhezji płytek krwi oraz nasilenia fibrynolizy [5].
• Przeciwnowotworowy – metformina znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów piersi [5].
• Wspomagający w redukcji masy ciała, poprzez redukcję trzewnej tkanki tłuszczowej [5].
• Wspomagający w terapii PCOS – poprzez wpływ na insulinooporność u pacjentek z PCOS,  korzystnie wpływa na płodność [5].

Mechanizm przeciwstarzeniowego działania metforminy

Metformina została przebadana pod kątem wpływu na długość życia. Jednym z modyfikowalnych czynników przyczyniających się do wydłużenia życia w zdrowiu jest restrykcja kaloryczna. Z patofizjologicznego punktu widzenia metformina działa podobnie do restrykcji kalorycznej, powodując zmniejszenie stanu energetycznego komórki, na drodze dwóch procesów. Jednym z nich jest wzrost stosunku AMP do ATP w komórce, czego efektem jest aktywacja AMPK. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia aktywności kinazy mTOR [6,7]. Drugim procesem jest aktywacja autofagii, która również jest aktywowana poprzez restrykcje żywieniowe. Z ograniczeniem spożywania kalorii nieodłącznie związane jest zmniejszenie insulinemii i zwiększenie insulinowrażliwości [8].

Metformina w walce ze starzeniem

Coraz więcej doniesień informuje o potencjalnym działaniu przeciwstarzeniowym metforminy. Ze względu na działanie plejotropowe chroni przed chorobami związanymi ze starzeniem, takimi jak: nowotwory, choroby układu krążenia czy RZS [5].

Zbadano również wpływ metforminy na biomarkery starzenia na modelach zwierzęcych. Badanie na myszach pokazało, że po zastosowaniu metforminy w dawce 100 mg/kg mc. średnia długość życia badanych zwierząt wydłużyła się o około 8–13% [9].

Metaanaliza z 53 badań, przeprowadzona na 400 000 osób, wskazuje, że metformina redukuje śmiertelność z wszystkich przyczyn niezależnie od jej wpływu na wskaźniki wyrównania cukrzycy. Dodatkowo stwierdzono, że osoby chore, które przyjmują metforminę, rzadziej chorują na nowotwory złośliwe niż osoby bez rozpoznanej cukrzycy [10].

W 2016, w USA rozpoczęto badanie kliniczne na 3000 chorych, pomiędzy 65, a 79 rokiem życia (Targeting Aging with Metformin (TAME)), badające zależność pomiędzy stosowaniem metforminy a procesem starzenia. Pacjenci mają przyjmować 1500 mg metforminy na dobę, przez 6 lat. Wyniki tego badania mogą być kluczowe w celu określenia potencjału metforminy [11].

Aby jednoznacznie określić wpływ metforminy na proces starzenia, potrzebne jest zebranie większej ilości danych na ten temat. Nadal brakuje badań z udziałem ludzi, które jasno potwierdzają te przypuszczenia. Być może metformina stanie się pierwszym lekiem wydłużającym życie.

Piśmiennictwo:

1. Dąbrowski M. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2024, czyli ochrona sercowo-naczyniowo-nerkowa z metaboliką w tle Lekarz POZ 1/2024.
2. Czupryniak L.: Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2. [W:] Sieradzki J. (red.): Cukrzyca. Via Medica, Gdańsk.
3. FlotyńskaJ. Uruska A. Metformina – lek nieskończonych możliwości Diabetologia Medycyna praktyczna, 2021; 11.
4. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=550 [dostęp: 29.07.2024 r.].
5. https://insulinoopornosc.com/metformina [dostęp: 29.07.2024r].
6. Colman R.J., Beasley T.M., Kemnitz J.W. i wsp. Caloric restriction reduces age-related and all-cause mortality in rhesus monkeys. Nature Communications 2014; 5: 3557.
7. McCay C.M., Crowell M.F., Maynard L.A. The effect of retarded growth upon the length of life span and upon the ultimate body size. 1935. Nutrition 1989; 5: 155–1717.
8. Rubinsztein D.C., Marino G., Kroemer G.: Autophagy and aging. Cell, 2011; 146: 682-695.
9. Potempa M, Jonczyk P, Szczerba K, Kandefer B, Kajdaniuk D. Metformin — today’s panacea? Clin Diabet 2016; 5, 4: 117–122.
10. Jared M. Campbell, Susan M. Bellman, Matthew D. Stephenson, Karolina Lisy., Metformin reduces all-cause mortality and diseases of ageing independent of its effect on diabetes control: A systematic review and meta-analysis, Ageing Research Reviews, Volume 40, 2017, Pages 31-44.
11. Padki, M.M., Stambler, I. (2021). Targeting Aging with Metformin (TAME). In: Gu, D., Dupre, M.E. (eds) Encyclopedia of Gerontology and Population Aging. Springer, Cham.