Leki przeciwalergiczne – 5 najczęściej zadawanych przez pacjentów pytań

Leki przeciwalergiczne są kluczowym elementem w walce z objawami alergii, jednak ich wybór i stosowanie może budzić wątpliwości. W artykule odpowiadamy na pięć najczęściej zadawanych pytań przez pacjentów: od identyfikacji potencjalnych alergenów, poprzez objawy alergii, metody diagnozowania, rolę wapnia w leczeniu, aż po prawidłowe stosowanie leków przeciwalergicznych. Skierowany do farmaceutów, artykuł stanowi niezbędne kompendium wiedzy, które pomoże w codziennej praktyce oraz w efektywnej komunikacji z pacjentami borykającymi się z alergiami.

Alergia to nieprawidłowa reakcja na występujące w środowisku substancje (alergeny), które u osób zdrowych nie wywołują żadnych oznak uczulenia [1]. W zależności od drogi przedostania się alergenu do organizmu wyróżniamy alergię wziewną, kontaktową oraz pokarmową [2]. Choroby alergiczne dotykają co najmniej 20% polskiej populacji. Najczęstszym schorzeniem alergicznym jest ANN, czyli alergiczny nieżyt nosa[1], a częstość jego występowania zwiększa się wraz z wiekiem [3].  W związku z tym pacjent odwiedzający aptekę w celu zakupu leków przeciwalergicznych to codzienność farmaceutów. Jakie kwestie najczęściej nurtują pacjentów? O co najczęściej pacjenci pytają farmaceutów?

Czy to alergia czy infekcja?

Alergia to nie infekcja, choć są schorzeniami współwystępującymi. Różnicowanie infekcji i alergii opiera się przede wszystkim na obrazie klinicznym. Alergia występuje nagle, w wyniku kontaktu z określonym czynnikiem uczulającym, ma przejściowy charakter. Towarzyszy jej katar, zapalenie spojówek, kaszel, czasami duszności, ale nie występują objawy typowe dla infekcji, takie jak wzrost temperatury ciała i bóle mięśniowe. Dotyczy to infekcji grypowych i przeziębieniowych [4].

Alergia pojawia się pod wpływem działania alergenów, które dzielimy w zależności od rodzaju wywoływanej alergii. Wyróżniamy alergeny powietrznopochodne (wziewne), kontaktowe oraz pokarmowe. 

Do alergenów wziewnych zaliczamy roztocza, zarodniki grzybów pleśniowych,alergeny zwierząt (kota, psa, świnki morskiej, chomika, szczura, myszy), konia, bydła czy królika, alergeny karaluchów oraz pyłki roślin: trawy, chwasty i drzewa. [2] Alergeny kontaktowe to substancje, które wywołują reakcje alergiczne po kontakcie skóry z danym alergenem. Wśród najczęstszych alergenów kontaktowych znajdują się metale, takie jak nikiel, pallad, kobalt i chrom, konserwanty, substancje zapachowe, barwniki, emulgatory, przeciwutleniacze oraz składniki kosmetyków.[5,6] Wśród najczęstszych alergenów pokarmowych znajdują się białka mleka krowiego, białka jaja kurzego, ryby, skorupiaki, mięczaki, orzeszki arachidowe, soja oraz pszenica. [2] Alergie mogą powodować inne substancje, które znajdują się w naszym otoczeniu: ozon, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pyły, spaliny samochodowe, dym tytoniowy, silne zapachy, zmiany temperatury, a także stres. [3]

Czy alergia może pojawić się w dorosłym życiu?

Alergie mogą pojawić się w każdym momencie życia człowieka. Czasem problem alergii u osób dorosłych jest marginalizowany, szczególnie w przypadku alergii pokarmowych. Badania wskazują, że objawy natychmiastowe pojawiają się tylko w jednej trzeciej przypadków, podczas gdy większość reakcji ma charakter opóźniony, pokazując się nawet kilkadziesiąt godzin po spożyciu alergenu [7]. Warto zwrócić uwagę na różnice pomiędzy alergią, a nietolerancją pokarmową. Alergia pokarmowa to reakcja immunologiczna, podczas gdy nietolerancja pokarmowa jest spowodowana mechanizmami niealergicznymi. Najczęściej obserwujemy nietolerancję laktozy i glutenu [8].

Dane epidemiologiczne pokazują, że choroby alergiczne takie jak atopowe zapalenie skóry czy alergiczny nieżyt nosa są częściej diagnozowane u dzieci, niż u osób dorosłych [9].

Jak rozpoznać na co jesteśmy uczuleni?

Rozpoznanie alergii zazwyczaj odbywa się na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego.  W niektórych przypadkach jednak niezbędna jest pogłębiona diagnostyka i wykonanie dalszych badań (punktowych testów skórnych, alergenowo swoistych IgE, spirometrii z próbą rozkurczową) lub skierowanie na oddział alergologiczny, gdzie istnieje możliwość wykonania m.in. prób prowokacji [1].

Czy wapń może pomagać w alergii?

Istnieje powszechne przekonanie wśród pacjentów, że preparaty wapnia to skuteczne rozwiązanie w leczeniu alergii. Wapń to pierwiastek zmniejszający przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i może mieć działanie przeciwzapalne. Badania pokazują, że stosowanie preparatów wapnia nie jest skuteczne w łagodzeniu objawów alergii, z związku z tym nie jest rekomendowane [10].

Po jakim czasie zaczynają działać leki przeciwalergiczne?

W aptece znajdziemy szeroki asortyment leków przeciwalergicznych. Od tabletek, przez aerozole, kremy, krople, żele, po syropy, które stosuje się po wystąpieniu objawów alergii. Do najpopularniejszych leków przeciwalergicznych należą leki przeciwhistaminowe (LPH), które działają hamująco na receptory histaminowe. Dodatkowo wykazują również działanie pozareceptorowe – blokują wpływ histaminy na inne mediatory alergiczno-zapalne, napływ komórek do miejsca reakcji zapalnej oraz ekspresję cząsteczek adhezyjnych. Wyróżniamy dwie generacje leków przeciwhistaminowych. Leki pierwszej generacji dobrze i szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego, a ich działanie po podaniu doustnym pojawia się po upływie 15–30 min, osiąga szczyt po upływie godziny i utrzymuje się przez 3–6 h. Leki drugiej generacji dość dobrze penetrują do tkanek. Nie ulegają w nich kumulacji, co wynika z podlegania wpływom P-gp i krótkiego t0,5 (<24 h). W ponad 90% wiążą się z białkami krwi [11]. Z kolei glikokortykosteroidy podane donosowo zaczynają działać po 2 do 8 godzin od podania leku, a maksymalny efekt uzyskuje się do 2 tygodni [6]. U dzieci z sezonowym ANN stosowanie GKS donosowego i/lub leku przeciwhistaminowego rozpocząć 10–14 dni przed przewidywanym wystąpieniem pierwszych objawów  i kontynuować przez cały okres alergii. [3]

Podsumowując, alergie są powszechnym problemem zdrowotnym, który dotyczy znacznej części społeczeństwa. W związku z tym może pojawić się wiele pytań nurtujących Twoich pacjentów. Właściwe informowanie i edukacja może znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na różnego rodzaju alergie, pozwalając im lepiej radzić sobie z objawami i zminimalizować wpływ alergii na codzienne funkcjonowanie i obniżanie jakości życia.

Żródła:

1. Rey A., Chełmińska Ogólne zasady postępowania w chorobach alergicznych w praktyce lekarza rodzinnego Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 4, 170–175
2. Dadas-Stasiak E, Kalicki B, Jung A Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii. Pediatr Med Rodz 2010, 6 (2), p. 92-99
3. Emeryk A. Świerczyńska-Krępa M. Rogala B, Brożek J. Alergiczny nieżyt nosa Medycyna praktyczna, Postępy pediatrii, 2020 (04)
4. Samoliński B, Lipiec A, Raciborski F, Komorowski J. Allergy and infection. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2012:86-89.
5. Kręcisz B.: Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Alergia, 2014, 1: 19-24
6. Kiss, E., & Nikonorow, M. (1983). Aktywność enzymów lizosomalnych jako wskaźnik w ocenie toksykologicznej alergenów kontaktowych Cz. I. Alergia kontaktowa. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 34(1)