Rola magnezu w cukrzycy

Magnez jest jednym ze składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Bierze udział m.in. w pracy nerwów i mięśni, serca, utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi, integralności kości oraz w metabolizmie glukozy i insuliny. Niedobór magnezu (hipomagnezemia) wiąże się z większą podatnością na negatywne skutki stresu oraz z wieloma przewlekłymi chorobami, w tym migrenowymi bólami głowy, incydentami sercowo-naczyniowymi (zawał serca, udar mózgu), nadciśnieniem tętniczym czy cukrzycą typu 2 [1].

Niedobory magnezu w populacji polskiej

Według różnych badań ocenia się, że większość populacji polskiej: 61–90% mężczyzn oraz 52–70% kobiet, cechuje się zbyt małą podażą magnezu. Wielu Polaków może więc zmagać się z symptomami jego niedoboru i mieć trudność, by zidentyfikować ich źródło, ponieważ objawy niedoboru magnezu są różnorodne i często niecharakterystyczne [1].

Niewielki niedobór magnezu jest zwykle bezobjawowy, ale głębszy deficyt tego pierwiastka może się objawiać jako stałe osłabienie, łatwe męczenie się, zaburzenia koncentracji i uwagi, większa podatność na infekcje, większa podatność na stres, drżenia i mrowienia rąk, drżenia powiek i warg, nadpobudliwość psychoruchowa, uczucie niepokoju, uczucie kołatania serca [1].

Niedobory magnezu a cukrzyca

W Polsce jest zdiagnozowanych ok. 2,9 mln dorosłych chorych na cukrzycę, czyli problem dotyczy co jedenastej dorosłej osoby w naszym kraju [2] . Do tego aż 5 mln Polaków ma już stan przedcukrzycowy [3]. Są to osoby szczególnie wrażliwe na niedobór magnezu [1].

Magnez odgrywa ważną rolę w metabolizmie glukozy i insuliny. Bezpośrednio uczestniczy w regulacji transportu glukozy do komórki oraz w procesie wydzielania insuliny przez trzustkę [1,4]. W literaturze podkreśla się związek przewlekłego niedoboru magnezu z występowaniem insulinooporności, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego oraz zaburzeń gospodarki lipidowej [1]. Wykazano, że niedobór magnezu wiąże się z niedostateczną kontrolą glikemii oraz ze zwiększonym ryzykiem rozwoju retinopatii cukrzycowej [1].  W przypadku niskiego stężenia magnezu w surowicy  ryzyko rozwoju cukrzycy może wzrastać nawet o 55% [5], a obniżone stężenie magnezu obserwowane jest u 50% cukrzyków [4].

Aby potwierdzić korzystny wpływ zwiększonego spożycia magnezu na prawidłową gospodarkę glukozy i insuliny przeprowadzono badanie Women’s Health Study obejmujące 39 345 kobiet ≥ 45 roku życia. Wykazało ono, że wyższe spożycie magnezu wiązało się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, szczególnie u otyłych kobiet [6]. Z kolei metaanaliza 40 badań obejmujących łącznie ponad 1 milion uczestników wykazała, że dodatkowe 100 mg magnezu dziennie dostarczonego wraz z dietą, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 o 19% [7].

Badania wykazały również, że przyjmowanie magnezu prowadzi do poprawy parametrów wrażliwości na insulinę u osób z wysokim ryzykiem cukrzycy poprzez zmniejszenie insulinooporności i zwiększenia wydzielania insuliny oraz poprawy metabolizmu glukozy u osób z cukrzycą, czyli może wpłynąć na lepszą kontrolę choroby [8].

W jaki sposób osoby z cukrzycą powinny suplementować magnez?

Osoby z cukrzycą powinny przyjmować 240–480 mg magnezu dziennie [1].

Wskazane jest spożycie produktów naturalnie bogatych w magnez. Są to np.: produkty zbożowe (otręby, kasza gryczana, pieczywo pełnoziarniste), nasiona roślin oleistych i strączkowych (pestki słonecznika i dyni, fasola, groszek, soja), orzechy, kakao, gorzka czekolada, a także ryby, ziemniaki, banany, niektóre warzywa (głównie zielone, np. liście szpinaku) oraz woda pitna (szczególnie twarda) [1]. W razie niewystarczającej podaży należy przyjmować dodatkowo preparat magnezu. Najbardziej optymalnym wyborem są sole organiczne magnezu (cytrynian, mleczan), które mają największą przyswajalność i wchłaniają się w 90%.  W niektórych schorzeniach np. przy nadkwasowości i stanach zapalnych śluzówki żołądka warto wybrać tlenek, który neutralizuje kwasowość soku żołądkowego. Wchłanianiu magnezu sprzyjają witamina B6 , witamina D oraz insulina. Wybierając preparat magnezu warto zwrócić uwagę na dodatek witaminy B6. Witamina B6 zwiększa wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego o 20-40%, ułatwia transport do komórek organizmu i utrzymuje jego wewnątrzkomórkowe zapasy na właściwym poziomie. Osoby narażone dodatkowo na przewlekły stres powinny rozważyć zastosowanie preparatu magnezu z adaptogenem, np. ashwagandhą, której korzystny wpływ na zmniejszenie poziomu stresu wykazano w badaniach [1].

1. Jędrzejek M, Mastalerz-Migas A, Bieńkowski P, et al. Stosowanie preparatów magnezu w praktyce lekarza rodzinnego. Lekarz POZ. 2021;7(2).
2. Cukrzyca w liczbach. https://pacjent.gov.pl/artykul/cukrzyca-w-liczbach. Data dostępu 10.01.2021. Informacje odnoszą się zarówno do cukrzycy typu 1, jak i cukrzycy typu 2.
3. Pandemia cukrzycy w Polsce. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/cukrzyca/aktualnosci/223470,pandemia-cukrzycy-w-Polsce. Data dostępu 02.12.2021 r.
4. von Ehrlich B, Barbagallo M, Classen HG i wsp. Significance of magnesium in insulin resistance, metabolic syndrome, and diabetes – recommendations of the Association of Magnesium Research e.V. Trace Elem Electrolytes 2017; 34: 124-129.
5. Kao WH, Folsom AR, Nieto FJ, Mo JP, Watson RL, Brancati FL. Serum and dietary magnesium and the risk for type 2 diabetes mellitus: the Atherosclerosis Risk in Communities Study. Arch Intern Med. 1999 Oct 11;159(18):2151-9.
6. Song Y, Manson JE, Buring JE, Liu S. Dietary magnesium intake in relation to plasma insulin levels and risk of type 2 diabetes in women. Diabetes Care. 2004 Jan;27(1):59-65.
7. Fang X, Wang K, Han D, He X, Wei J, Zhao L, Imam MU, Ping Z, Li Y, Xu Y, Min J, Wang F. Dietary magnesium intake and the risk of cardiovascular disease, type 2 diabetes, and all-cause mortality: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. BMC Med. 2016 Dec 8;14(1):210.
8. Rodríguez-Morán M, Guerrero-Romero F. Oral magnesium supplementation improves insulin sensitivity and metabolic control in type 2 diabetic subjects: a randomized double-blind controlled trial. Diabetes Care. 2003 Apr;26(4):1147-52.