Zaloguj się
24.09.2025 | 4 min czytania
Zatrucie pokarmowe to jedna z najczęstszych przyczyn dolegliwości przewodu pokarmowego, z którymi pacjenci zgłaszają się po pomoc do apteki. W artykule przypominamy, jak rozpoznać objawy alarmowe, kiedy skierować chorego do lekarza i jakie postępowanie można wdrożyć na poziomie samoleczenia.
Zatrucie pokarmowe to zespół ostrych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, które pojawiają się w wyniku spożycia skażonej żywności. Najczęściej przyczyną są toksyny bakteryjne, ale także same bakterie, pasożyty oraz – rzadziej – substancje chemiczne, takie jak pestycydy [1,3,4].
Zatrucia pokarmowe należą do częstych dolegliwości, zazwyczaj mają łagodny przebieg, ale cechują się szybkim początkiem od momentu spożycia skażonej żywności lub wody. Ich liczba istotnie wzrasta w miesiącach letnich, gdy wyższe temperatury sprzyjają namnażaniu się drobnoustrojów [1,3].
W praktyce rozpoznanie potencjalnie szkodliwej żywności może być trudne, ponieważ obecność drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich toksyn często nie wpływa na:
Wśród przyczyn zatruć pokarmowych wymienia się toksyny produkowane przez bakterie [4,5]:
Zatrucia bakteryjne mogą być również wynikiem spożycia żywności skażonej następującymi drobnoustrojami [4,5]:
Wśród pozostałych bakterii potencjalnie odpowiedzialnych za zatrucia pokarmowe wymienia się także [1,2,5]:
Rzadziej za zatrucia odpowiadają inne czynniki zakaźne, takie jak [1]:
Objawy zatrucia pokarmowego zależą od rodzaju patogenu i/lub toksyny. Mogą pojawić się [4,5]:
Ile trwa zatrucie pokarmowe? Zwykle od 1 do 3 dni. W przypadku zakażeń bakteryjnych może się on wydłużyć do około tygodnia. Jego przebieg zależy m.in. od [1]:
Objawy zwykle ustępują samoistnie, pod warunkiem odpowiedniego uzupełniania płynów utraconych wskutek wymiotów i/lub biegunki [1].
Zatrucie toksyną botulinową (jadem kiełbasianym) może przebiegać w sposób odmienny niż klasyczne zatrucia pokarmowe. Mogą wystąpić objawy neurologiczne, które obejmują m.in. zaburzenia widzenia (np. światłowstręt, podwójne widzenie), którym mogą towarzyszyć trudności w przełykaniu i mówieniu, suchość błon śluzowych oraz zahamowanie perystaltyki jelit prowadzące do zaparć [2].
Na cięższy przebieg zatrucia pokarmowego, a także większe ryzyko powikłań, szczególnie narażeni są pacjenci podatni na odwodnienie. U tych osób łatwiej dochodzi do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, co obserwuje się przede wszystkim u:
Objawy zatrucia pokarmowego, takie jak nudności, wymioty i biegunka, zazwyczaj mają tendencję do samoograniczania się [1].
Postępowanie w takich przypadkach jest zbliżone do postępowania w ostrej biegunce infekcyjnej [4] i opiera się na trzech podstawowych zasadach [1]:
W przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego zakażeniem bakteryjnym pomocne mogą być wybrane preparaty dostępne w aptece [1]:
Farmaceuta powinien zachować czujność wobec objawów alarmowych, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
Wskazaniem do skierowania pacjenta do lekarza są także inne objawy, takie jak [1]:
Warto wziąć pod uwagę również symptomy mogące świadczyć o rozwijającym się stanie septycznym, na który mogą wskazywać [1]:
Konsultacja lekarska jest również wskazana, jeśli zastosowane leczenie domowe, w tym preparaty OTC, okazuje się nieskuteczne, a także pojawiają się nowe objawy, np. gorączka, zmiana charakteru biegunki z wodnistej na krwistą.
Piśmiennictwo:
Praktyka apteczna
Co nowego w zaleceniach dotyczących suplementacji witaminy D3?W 2023 roku, jako owoc współpracy kluczowych towarzystw naukowych oraz konsultantów...
Praktyka apteczna
Skórne objawy otyłości – skąd się biorą i co je wywołuje?Otyłość to choroba systemowa, która wpływa również na skórę. Sprzyja...
Praktyka apteczna
Konopie Medyczne w farmacjiOdkryj historię i potencjał leczniczych konopi: legalny dostęp do marihuany...
Praktyka apteczna
Ucho pływaka u dzieci - co może doradzić farmaceuta?Dowiedz się, jak farmaceuta może doradzić w przypadku 'ucha pływaka' u dzieci....
REKLAMA
Materiały i treści opublikowane na stronie, jak również jej projekt graficzny jako całość, podlega ochronie prawnej, w tym na mocy przepisów prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zabronione jest powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób jakichkolwiek materiałów i treści w całości jak i w części bez pisemnej zgody administratora strony wskazanego w nocie prawnej. Zamieszczanie linków do strony lub do treści w niej zawartych jest dopuszczalne tylko do celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
