Zaloguj się
24.09.2025 | 4 min czytania
Zatrucie pokarmowe to jedna z najczęstszych przyczyn dolegliwości przewodu pokarmowego, z którymi pacjenci zgłaszają się po pomoc do apteki. W artykule przypominamy, jak rozpoznać objawy alarmowe, kiedy skierować chorego do lekarza i jakie postępowanie można wdrożyć na poziomie samoleczenia.
Zatrucie pokarmowe to zespół ostrych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, które pojawiają się w wyniku spożycia skażonej żywności. Najczęściej przyczyną są toksyny bakteryjne, ale także same bakterie, pasożyty oraz – rzadziej – substancje chemiczne, takie jak pestycydy [1,3,4].
Zatrucia pokarmowe należą do częstych dolegliwości, zazwyczaj mają łagodny przebieg, ale cechują się szybkim początkiem od momentu spożycia skażonej żywności lub wody. Ich liczba istotnie wzrasta w miesiącach letnich, gdy wyższe temperatury sprzyjają namnażaniu się drobnoustrojów [1,3].
W praktyce rozpoznanie potencjalnie szkodliwej żywności może być trudne, ponieważ obecność drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich toksyn często nie wpływa na:
Wśród przyczyn zatruć pokarmowych wymienia się toksyny produkowane przez bakterie [4,5]:
Zatrucia bakteryjne mogą być również wynikiem spożycia żywności skażonej następującymi drobnoustrojami [4,5]:
Wśród pozostałych bakterii potencjalnie odpowiedzialnych za zatrucia pokarmowe wymienia się także [1,2,5]:
Rzadziej za zatrucia odpowiadają inne czynniki zakaźne, takie jak [1]:
Objawy zatrucia pokarmowego zależą od rodzaju patogenu i/lub toksyny. Mogą pojawić się [4,5]:
Ile trwa zatrucie pokarmowe? Zwykle od 1 do 3 dni. W przypadku zakażeń bakteryjnych może się on wydłużyć do około tygodnia. Jego przebieg zależy m.in. od [1]:
Objawy zwykle ustępują samoistnie, pod warunkiem odpowiedniego uzupełniania płynów utraconych wskutek wymiotów i/lub biegunki [1].
Zatrucie toksyną botulinową (jadem kiełbasianym) może przebiegać w sposób odmienny niż klasyczne zatrucia pokarmowe. Mogą wystąpić objawy neurologiczne, które obejmują m.in. zaburzenia widzenia (np. światłowstręt, podwójne widzenie), którym mogą towarzyszyć trudności w przełykaniu i mówieniu, suchość błon śluzowych oraz zahamowanie perystaltyki jelit prowadzące do zaparć [2].
Na cięższy przebieg zatrucia pokarmowego, a także większe ryzyko powikłań, szczególnie narażeni są pacjenci podatni na odwodnienie. U tych osób łatwiej dochodzi do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, co obserwuje się przede wszystkim u:
Objawy zatrucia pokarmowego, takie jak nudności, wymioty i biegunka, zazwyczaj mają tendencję do samoograniczania się [1].
Postępowanie w takich przypadkach jest zbliżone do postępowania w ostrej biegunce infekcyjnej [4] i opiera się na trzech podstawowych zasadach [1]:
W przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego zakażeniem bakteryjnym pomocne mogą być wybrane preparaty dostępne w aptece [1]:
Farmaceuta powinien zachować czujność wobec objawów alarmowych, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
Wskazaniem do skierowania pacjenta do lekarza są także inne objawy, takie jak [1]:
Warto wziąć pod uwagę również symptomy mogące świadczyć o rozwijającym się stanie septycznym, na który mogą wskazywać [1]:
Konsultacja lekarska jest również wskazana, jeśli zastosowane leczenie domowe, w tym preparaty OTC, okazuje się nieskuteczne, a także pojawiają się nowe objawy, np. gorączka, zmiana charakteru biegunki z wodnistej na krwistą.
Piśmiennictwo:
Praktyka apteczna
Magnez w diecie dzieci - dlaczego farmaceuta pełni tak ważną, edukacyjną rolę?Dzieci mierzą się z wieloma wyzwaniami - od obowiązków edukacyjnych, przez...
Praktyka apteczna
Nie lekceważ próby uczuleniowej!Czy ignorowanie próby uczuleniowej może być ryzykowne? Zapewnienie bezpieczeństwa...
Praktyka apteczna
Kwas masłowy - tajemnicza substancja niezbędna dla zdrowia jelitOdkryj korzyści kwasu masłowego dla zdrowia jelitowego! Dowiedz się, dla...
Praktyka apteczna
Czy suplementacja kolagenu wpływa na kondycję skóry?Kolagen jest najbardziej powszechnym białkiem ludzkiego organizmu, znajdującym...
REKLAMA
Materiały i treści opublikowane na stronie, jak również jej projekt graficzny jako całość, podlega ochronie prawnej, w tym na mocy przepisów prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zabronione jest powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób jakichkolwiek materiałów i treści w całości jak i w części bez pisemnej zgody administratora strony wskazanego w nocie prawnej. Zamieszczanie linków do strony lub do treści w niej zawartych jest dopuszczalne tylko do celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
