Co polecić na wzdęcia…pacjentowi z cukrzycą?

Czy wiesz, dlaczego pacjenci z cukrzycą często skarżą się na wzdęcia i dyskomfort trawienny? To nie tylko kwestia diety, chociaż często pozostawia ona wiele do życzenia. W tym artykule wyjaśniamy, jakie przyczyny tych dolegliwości należy wziąć pod uwagę i jakie wsparcie może zaoferować farmaceuta.

Wzdęcia u pacjentów z cukrzycą – jak częsty jest to problem?

Związek cukrzycy z zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego zasługuje na szczególną uwagę niezależnie od dietetycznych obciążeń. Okazuje się bowiem, że nawet ponad 70% pacjentów diabetologicznych potwierdza występowanie objawów brzusznych. Do najczęściej wymienianych przez diabetyków dolegliwości gastrologicznych należą wzdęcia (ponad 65%) [1].

Dlaczego pacjenci z cukrzycą cierpią na wzdęcia?

Etiologia wzdęć u pacjentów z cukrzycą może być wieloczynnikowa i warto wziąć to pod uwagę. Osoby z cukrzycą są bardziej predysponowane do wzdęć z kilku powodów, które wynikają z charakterystyki choroby oraz jej wpływu na funkcjonowanie układu pokarmowego. Wśród przyczyn tych znajdują się:

• gastropareza cukrzycowa

Gastropareza jest typowym powikłaniem wieloletniej cukrzycy [2]. Jest to zespół objawów klinicznych wynikających z zaburzeń neurologicznych oraz hormonalnych upośledzających motorykę żołądka. W znaczącej większości są to chorzy z wieloletnią cukrzycą typu 1 [2]. Charakteryzuje ich spowolnione opróżnianie żołądka oraz szybkie uczucie sytości po posiłku [3]. Często towarzyszą temu wzdęcia. Inne zgłaszane przez chorych objawy to zgaga, dysfagia i czkawka [3].

• zmiany w mikrobiocie jelitowej

Jedną z przyczyn może być także zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO, small intestinal bacterial overgrowth). Z powodu przyjmowania niejednolitych kryteriów diagnostycznych podaje się różną częstość jego występowania. Według niektórych danych może to być jednak od 8 do nawet 44% chorych na cukrzycę [4]. Zespół ten może przebiegać z takimi objawami ze strony przewodu pokarmowego jak: bóle brzucha, wzdęcia, nadmierne wytwarzanie gazów czy biegunka.

• zła kontrola glikemii

Nieprawidłowa czynność przewodu pokarmowego może się łączyć także z nieprawidłową kontrolą choroby i występowaniem hiperglikemii. Na skutek występowania tego stanu ujawnić się mogą przewlekłe powikłania takie jak autonomiczna neuropatia cukrzycowa oraz zmiany dotyczące naczyń krwionośnych, prowadzące do zaburzenia ukrwienia narządów [5].

• leki stosowane w cukrzycy

Niektóre leki stosowane w leczeniu cukrzycy, takie jak metformina, mogą powodować zaburzenia przewodu pokarmowego, w tym wzdęcia. Takie objawy, jak uporczywe wzdęcia, bardzo często zniechęcają pacjentów do przyjmowania leku. W celu ich zminimalizowania zaleca się przyjmowanie leku w czasie lub bezpośrednio po posiłku i popicie szklanką wody. Można również rozważyć preparaty o powolnym uwalnianiu [6].

Jak skutecznie łagodzić wzdęcia u pacjentów z cukrzycą?

Nawet w przypadku takiej pozornie błahej dolegliwości, jak wzdęcia, warto przeprowadzić wnikliwy wywiad i spróbować ustalić przyczyny. Warto podkreślić jak ogromne znaczenie ma prawidłowa kontrola glikemii i regularne stosowanie leków. W przypadku, gdy winowajcą są niektóre przyjmowane leki (np. metformina) należy przestrzec pacjenta, aby ich nie odstawiał i przekazać wskazówki, które zredukują nieprzyjemne objawy w trakcie farmakoterapii (czasem, skonsultowana z lekarzem, zmiana postaci farmaceutycznej przynosi istotną poprawę). Niezależnie od cukrzycy wzdęciom sprzyjają m.in.: nieregularne posiłki, objadanie się i zbyt późne spożywanie posiłków, spożywanie nadmiernych ilości laktozy lub błonnika, a także zbyt mała podaż płynów. Pacjentom z cukrzycą można zaproponować symetikon. Substancja ta powoduje pękanie pęcherzyków gazu, zawartych w masach pokarmowych. Dzięki temu uwolnione gazy mogą być wchłaniane przez ścianę jelita lub usuwane z przewodu pokarmowego w wyniku ruchów perystaltycznych jelit [7]. Symetikon nie wchodzi także w interakcje z innymi lekami, co istotne w przypadku pacjentów z cukrzycą [7].

Podsumowanie

Cukrzyca jest jednym z powszechnych, przewlekłych schorzeń, a pacjenci z tą chorobą częściej aniżeli populacja ogólna podają występowanie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. W tym przypadku warto jednak spojrzeć na problem szerzej i dopytać nie tylko o styl życia, ale także o kontrolę glikemii czy stosowane leki. W przypadku utrzymujących się wzdęć warto zachęcić pacjenta do wizyty u lekarza w celu przeprowadzenia pełnej diagnostyki.

Piśmiennictwo:

1. Kadaj-Lipka R, Rydzewska G. Ból brzucha w cukrzycy – codzienny problem pacjenta i lekarza. Gastroenterologia Terapia. 2022, 9(416): 37-41.
2. Czupryniak L, Mrozikiewicz-Rakowska B. Gastropareza u chorych na cukrzycę – aktualne możliwości leczenia. Dostęp on-line 16.12.24 r.: https://www.kardiologia-i-diabetologia.pl/artykul/gastropareza-u-chorych-na-cukrzyce-aktualne-mozliwosci-leczenia.
3. Krzyżanowska M, Maroszek P, Mrozikiewicz-Rakowska B, Nehring P, Karnafel
   W. Gastropareza cukrzycowa: czy wiesz, jak ją rozpoznać oraz skutecznie leczyć? Diabet Klin. 2014, 3(4): 157–166.
4. Bartnik W. SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) – objawy, przyczyny, leczenie i dieta. Dostęp on-line (16.12.24 r.): https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/80685,zespol-rozrostu-bakteryjnego.
5. Litwinowicz M, Głyda M, Grzymisławski M. Cukrzyca a zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego ze szczególnym uwzględnieniem zespołu rozrostu bakteryjnego. Forum Zaburzen Metabolicznych. 2013, 4 (3): 148–154.
6. Dzida G, Gajda P, Kuzemko D. Metformina w codziennej praktyce lekarskiej. Leki w POZ, 2017, 2: 113-115. 
7. Lewandowski K, Kaniewska M, Świątek A, Rydzewska G. Symetykon – możliwe.
8. zastosowania w praktyce klinicznej i samoleczeniu. Lekarz POZ, 2021, 3: 223-232.