Zaloguj się
Wchłonięte przez enterocyt żelazo jest częściowo wykorzystywane bezpośrednio w procesach biochemicznych komórki, a częściowo zostaje bezpiecznie zmagazynowane w postaci związanej z ferrytyną jako tzw. aktywna pula zapasowa [1]. Obecnie właśnie to białko uważa się za jeden z najbardziej czułych wskaźników niedoboru żelaza. Jak wobec tego zadbać o prawidłowy poziom ferrytyny i co na ten temat powinien wiedzieć farmaceuta?
Ferrytyna to białko występujące we wszystkich komórkach naszego organizmu i umożliwiające magazynowanie żelaza w bezpiecznej oraz łatwo dostępnej formie. Składa się z 24 monomerów, które łączą się w kulistą cząsteczkę przechowującą w swoim wnętrzu nawet do 4500 atomów żelaza [2, 3]. Drugą z funkcji ferrytyny jest jej rola ochronna. Żelazo jest bowiem pierwiastkiem niezbędnym do życia, ale obecność jego wolnych atomów generuje stres oksydacyjny, który może powodować uszkodzenia molekuł budujących struktury komórkowe
(białka, lipidy czy DNA). Rozwiązaniem zapewniającym ochronę każdej komórki przed cytotoksycznym działaniem wolnego żelaza jest więc wbudowanie tego biometalu do ferrytyny [2, 4].
Obecnie podkreśla się niską wartość diagnostyczną badania stężenia wolnego żelaza. Jest ono bowiem zmienne zarówno dobowo, jak i osobniczo. Zależy także od czasu i rodzaju spożytego posiłku [1]. Oczywiście można też wymienić objawy, które mogą sugerować niedobór żelaza. Należą tu, m.in.:
W większości przypadków niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwija się jednak powoli, co ułatwia uruchamianie mechanizmów adaptacyjnych [1]. Niedobór ferrytyny jest najczulszym wskaźnikiem niedoboru żelaza. Jej stężenie w surowicy dobrze koreluje bowiem z ilością ferrytyny w obrębie tkanek [6]. Sygnalizuje też wyczerpanie zapasów w magazynach ustrojowych jeszcze zanim rozwinie się anemia. Oznaczenie ferrytyny to jedno z podstawowych badań przy podejrzeniu niedoboru żelaza szczególnie wtedy, gdy parametry czerwonokrwinkowe zaczynają na to wskazywać [1].
Za bezwzględny niedobór żelaza uważa się stężenie ferrytyny < 15–30 µg/l u osób bez toczącego się aktywnego zapalenia [2]. Prawidłowe stężenie ferrytyny zależy od płci i mieści się w szerokim przedziale.
Należy jednak pamiętać, że niedobór żelaza nie musi się przejawiać hipoferrytynemią. Jest to bowiem jednocześnie białko ostrej fazy, a więc w stanach zapalnych, pomimo niedoboru żelaza i anemii, stężenie ferrytyny nie musi być obniżone. Dlatego często oznacza się równolegle CRP. Do najczęstszych przyczyn hiperferrytynemii należą: nadużywanie alkoholu, zespół metaboliczny, stany zapalne i cytoliza [2].
Kluczem jest oczywiście żelazo! Z najnowszych badań wynika, że niezależnie od wieku przyczyna niedoboru żelaza najczęściej ma związek z dietą [7]. Na początku warto podkreślić, że taki niedobór żelaza nie zawsze równoznaczny jest z niedoborem tego pierwiastka w samych posiłkach. Może też bowiem wynikać z zaburzeń wchłaniania w przypadku dużego spożycia produktów bogatych np. w fityniany. Są to związki wiążące żelazo w świetle przewodu pokarmowego w niewchłanialne kompleksy [7]. Najwięcej fitynianów znajduje się w zewnętrznej otoczce zbóż. Oczywiście, z uwagi na ich cenne właściwości prozdrowotne, nie należy z takich produktów rezygnować – wręcz odwrotnie. Zawartość fitynianów w takich pokarmach można po prostu obniżyć, poddając je różnego rodzaju obróbkom:
Wchłanianie żelaza utrudniają też polifenole (nie tylko kawa czy herbata, ale i napary ziołowe) czy wapń z nabiału (jak mleko, jogurty, kefiry, maślanka i sery). Warto więc zadbać o takie komponowanie posiłków, aby to uwzględnić. Odrębną przyczyną niedoboru żelaza mogą być zaburzenia jego wchłaniania wynikające z interakcji z innymi przyjmowanymi przez pacjenta lekami. Tego typu interakcji jest dużo. Należy jednak zwrócić uwagę na najpopularniejsze – z inhibitorami pompy protonowej, preparatami zawierającymi wapń czy magnez [7].
Farmaceuta, jako pierwszy punkt kontaktu pacjenta z systemem ochrony zdrowia, odgrywa kluczową rolę w:
Piśmiennictwo:
Praktyka apteczna
Niedoczynność tarczycy – na jakie niespecyficzne objawy powinien zwrócić uwagę farmaceuta?Zmęczenie, senność, sucha skóra, wypadanie włosów, a nawet zaburzenia...
Praktyka apteczna
Streptococcus salivarius K12 – wybór ma znaczenieJako farmaceuci często słyszymy opowieści o tym jak osłabiona odporność...
Praktyka apteczna
Świąd i alergia – szybkie interwencje w aptece: na co zwrócić uwagę, aby skutecznie pomóc pacjentowiŚwiąd to jedno z najbardziej dokuczliwych doznań skórnych, definiowane jako...
Praktyka apteczna
Jakie badania diagnostyczne mogą być wykonywane przez farmaceutę w aptece?Wprowadzenie możliwości wykonywania wybranych badań diagnostycznych przez...
REKLAMA
Materiały i treści opublikowane na stronie, jak również jej projekt graficzny jako całość, podlega ochronie prawnej, w tym na mocy przepisów prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zabronione jest powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób jakichkolwiek materiałów i treści w całości jak i w części bez pisemnej zgody administratora strony wskazanego w nocie prawnej. Zamieszczanie linków do strony lub do treści w niej zawartych jest dopuszczalne tylko do celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
