Opieka farmaceutyczna – czy to wizja przyszłości czy nasza rzeczywistość?

3 lata od wejścia w życie ustawy o zawodzie farmaceuty rozmawiamy o tym gdzie jesteśmy, a co jeszcze przed nami z ekspertką i pionierką OF w Polsce Agnieszką Moszczyński.

W kwietniu tego roku minie dokładnie 3 lata od wejścia w życie ustawy o zawodzie farmaceuty. Wprowadziła ona do systemu prawnego długo wyczekiwane regulacje, które miały gwarantować efektywniejsze wykorzystanie kwalifikacji i wiedzy farmaceutów, stworzyć ramy świadczenia dodatkowych usług farmaceutycznych na rzecz pacjentów, a także zapewnić niezależność i samodzielność zawodową farmaceutów.

Zmiany rozbudziły duże nadzieje w środowisku, przyczyniły się także do prawdziwego wysypu, szkoleń, debat, poszukiwania przez farmaceutów możliwości zdobycia nowych kwalifikacji.

 W jakim miejscu jesteśmy teraz? Czy zbliżamy się do docelowego modelu roli farmaceuty w naszym systemie, czy jesteśmy jeszcze od niego daleko? Czy dobrze wykorzystaliśmy ostatnie 3 lata?

O perspektywach rozwoju opieki farmaceutycznej, realnych możliwościach prowadzenia przeglądów lekowych rozmawiamy dziś z wyjątkową Ekspertką z naszej Rady Programowej Agnieszką Moszczyński. To farmaceutka z unikatowym na naszym rynku doświadczeniem  w realizacji usług opieki farmaceutycznej i przeglądów lekowych zdobytym przez kilkanaście lat pracy w brytyjskich aptekach i przychodniach. Obecnie pracuje w przychodni POZ, gdzie wykonuje zaawansowane przeglądy lekowe na pacjentach z wielolekowością.  Jest także wykładowcą na studiach podyplomowych z opieki farmaceutycznej, współtworzy projekt ,,Opieka Farmaceutyczna Merytorycznie i Praktycznie a także pełni m.in. rolę koordynatora Sekcji POZ Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej.

Redakcja: Agnieszko, jesteśmy podekscytowani możliwością współpracy z Tobą i skorzystania z Twojego  doświadczenia. Opieka farmaceutyczna od 3 lat odmieniana jest przez wszystkie przypadki, w Twojej opinii na jakim jesteśmy etapie wdrażania rzeczywistej opieki nad pacjentem w wykonaniu farmaceutów?

AM: Ja bardzo cieszę się na współpracę z Farmacją Expert, dziękuję za tę możliwość. Jeżeli chodzi o wdrażanie opieki farmaceutycznej to myślę, że każdy farmaceuta jest na innym etapie. Jedni nie rozważają w ogóle wykonywania świadczeń w ramach OF, drudzy się do się do tego przygotowują a trzeci już wykonują świadczenia opieki farmaceutycznej w aptekach, indywidualnych praktykach czy innych placówkach. Wszystko zależy od chęci i możliwości każdego farmaceuty. Oczywiście potrzebne nam są rozwiązania systemowe, o które nieustannie walczymy jako środowisko.

Redakcja: Czy uważasz, że tempo wprowadzania zmian jest wystarczające?

AM: Tempo zmian nie jest wystarczające jednak nie zależy ono wyłącznie od naszego środowiska. Myślę, że konieczne jest aby z naszej strony pokazać profil możliwości farmaceuty a także wartość jaką wnosi opieka farmaceutyczna do systemu opieki nad pacjentem. Decydentom potrzebne są solidne dowody na to że nasze interwencje są konieczne i w sposób znaczny podnoszą jakość opieki nad pacjentem. Wg mnie za mało korzystamy z doświadczeń zachodnich, gdzie wiele rozwiązań dobrze funkcjonuje od lat. W Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach farmaceuta jest integralną częścią zespołu interdyscyplinarnego. Diagnoza i przepisanie leków to nie wszystko co potrzebne jest do bezpiecznego i efektywnego leczenia. Na straży bezpieczeństwa i efektywności farmakoterapii stoją farmaceuci.

Redakcja: Jak bardzo różni się rola, zadania farmaceuty w naszym systemie i w Wielkie Brytanii? Czy zbliżamy się do zachodnioeuropejskiego modelu?

AM: Farmaceuta w Wielkiej Brytanii wykonuje bardziej zaawansowane klinicznie zadania, nie zajmuje się wydawaniem leków. Jest tam dostępny szeroki wachlarz świadczeń gwarantowanych, których realizację farmaceuci mogą wybierać zarówno na poziomie apteki ogólnodostępnej czy przychodni POZ. W szpitalu natomiast farmaceuta odpowiedzialny jest za cały proces leczenia, nie tylko jego nadzoru ale też doboru. Ogólnie mówiąc farmaceuta jest ekspertem od leków, bez względu na to gdzie i w jakiej roli pracuje. Zbliżamy się do tego modelu, ale bardzo wolnym krokiem. Dużo zależy od nas samych, bo to my kreujemy własny profil zawodowy.

Redakcja: Co już udało się osiągnąć? A co nadal jest przed nami?

AM: Udało się osiągnąć bardzo dużo, mamy niezależność i samodzielność zawodową a także podstawy prawne do tego żeby świadczenia OF realizować w aptece i poza nią. Naczelna Izba podobnie jak Okręgowe Izby Aptekarskie wspierają nas w przygotowaniach do wykonywania świadczeń OF. Mamy kilka wytycznych i standardów, które podpowiadają nam jak świadczenia OF można wykonywać. Farmaceuci mogą korzystać ze studiów podyplomowych, kursów, szkoleń z opieki farmaceutycznej, które pomagają podnieść poziom koniecznej wiedzy.

Przed nami jest jeszcze długa droga wprowadzenia świadczeń gwarantowanych w ramach OF i to będzie najtrudniejsze. Na poziomie indywidualnym myślę, że ścieżka przygotowań do wykonywania świadczeń OF dla każdego farmaceuty jest jeszcze do przejścia w mniejszym lub większym stopniu, zwłaszcza jeśli chodzi o umiejętności komunikacji i konsultacji z pacjentem.  Wciąż brakuje nam szkoleń praktycznych, które pokazują konkretne narzędzia, jest mnóstwo szkoleń teoretycznych jednak ich uczestnicy mają problem z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.

Redakcja: Rozumiem, że projekt, który współtworzysz z Magdą Stolarczyk ,,Opieka Farmaceutyczna Merytorycznie i Praktycznie” wychodzi temu naprzeciw?

AM: Dokładnie tak, projekt OFMIP zakłada wykorzystanie zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce. Nasz podstawowy cel w ramach projektu OFMIP to przekazywanie praktycznych aspektów wiedzy z zakresu opieki farmaceutycznej i pokazywanie jak ta wiedza może zostać użyta w ramach codziennej pracy farmaceuty. Staramy się, aby z naszych wydarzeń uczestnicy wychodzili wyposażeni w praktyczną wiedzę i narzędzia niezbędne do pracy bez marnowania cennego czasu na zbędną teorię. 

Obecnie wraz z Magdą Stolarczyk współpracujemy z Okręgową Izbą Aptekarską nad projektem ,,Akademia Opieki Farmaceutycznej’’,  który będzie połączeniem kilku webinarów i stacjonarnego warsztatu. W pierwszej edycji  Akademii, która rusza już w marcu zajmiemy się opieką farmaceutyczną nad pacjentem z nadciśnieniem, dyslipidemią i cukrzycą typu 2-go.  Dodać tutaj powinnam, że uczestnikami Akademii mogą być wyłącznie farmaceuci, członkowie Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie.

Jeżeli chodzi o inne nasze plany to mogę zdradzić, że wkrótce na stronie farmacja.expert pojawią się praktyczne videoinstruktaże naszego autorstwa dotyczące świadczeń ,,Konsultacja Nowy Lek’’ i ,,Przegląd Lekowy’’

Redakcja: Pracujesz jako farmaceuta w przychodni POZ, w naszym systemie jest to zupełnie nowy model współpracy interdyscyplinarnej. Jak to sprawdza się praktycznie, czy widzisz możliwość wdrożenia roli farmaceuty w większej liczbie placówek?

AM: Zajmuję się w przychodni wyłącznie wykonywaniem zaawansowanych przeglądów lekowych. W moim przypadku ta współpraca sprawdza się dobrze, lekarze cenią sobie wsparcie w obszarze optymalizacji farmakoterapii a pacjenci bardzo potrzebują tego typu konsultacji i korzyści płynące z nich są widoczne za każdym razem. Problemem jest brak finansowania naszych usług/świadczeń przez państwo. Widzę możliwość wdrożenia roli farmaceuty, zwłaszcza do opieki koordynowanej, której podstawą jest interdyscyplinarna opieka nad pacjentem. Trwają już starania w tym kierunku, wkrótce będę mogła powiedzieć więcej na ten temat.

Redakcja: Na Twoje webinary, szkolenia dotyczące przeglądów lekowych przychodzi po kilkaset osób. Z czego wynika tak duże zainteresowanie tematem?

AM: To prawda, zainteresowanie jest ogromne i wynika z kompleksowości przeglądu lekowego. Bezdyskusyjnie jest to najbardziej skomplikowane świadczenie OF. Pomagam farmaceutom poznać bliżej i zrozumieć zaawansowany typ przeglądu lekowego (typ 3 wg. PCNE), czyli taki który wymaga dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta, co podnosi poprzeczkę jeszcze wyżej. Wykonanie tego typu przeglądu jest dużym wyzwaniem ale też przynosi najwięcej korzyści dla pacjenta i satysfakcji dla farmaceuty.

Redakcja: Jakie są główne bariery realizacji przeglądów lekowych przez farmaceutów?

AM: Myślę, że tak skomplikowane świadczenie potrzebuje dobrego, praktycznego przygotowania farmaceutów. To wiąże się z poświęceniem czasu i uwagi, których każdemu z nas w natłoku obowiązków bardzo brakuje. Poza tym nasze przygotowanie to tylko jeden z koniecznych elementów. Zespół apteczny, pacjenci i przychodnie, z którymi współpracujemy, muszą być na realizowane przez nas świadczenia gotowi. Jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia w zakresie podnoszenia świadomości pacjentów i środowiska lekarzy jeżeli chodzi o zakres naszych możliwości i kompetencji w ramach OF.

Redakcja: Agnieszka, na zakończenie jeszcze temat, który coraz silniej rozpala nasza wyobraźnię. Żyjemy w czasach dynamicznych zmian i coraz większej roli technologii w naszej codzienności. Czy Twoim zdaniem zdaniem sztuczna inteligencja zastąpi w przyszłości w jakiejś części albo zmieni rolę farmaceuty?

AM: Bardzo chcę powiedzieć że AI nas nie zastąpi , ale obawiam się że może być inaczej. Nie mam nic przeciwko przejęciu realizacji recept przez roboty po uprzednim klinicznym sprawdzeniu recept przez farmaceutę, natomiast mam nadzieję, że farmaceuci będą niezastąpieni w zapewnianiu opieki mającej w centrum swoich działań dobro drugiego człowieka (person – centred care). Jesteśmy w idealnej pozycji do realizacji opieki najwyższej jakości i możemy zdobyć wszelkie niezbędne do tego umiejętności. AI  nie uda się wykazać zrozumieniem drugiego człowieka i empatią a to właśnie te cechy sprawiają, że budujemy relację z pacjentami, na bazie której stawiamy cały system naszej opieki.

Redakcja: Mam nadzieję, że wkrótce zobaczymy ten system w pełni możliwości,  z pewnością dzięki Twoim działaniom edukacyjnym zbliżamy się do tego celu szybciej. Dziękuję za rozmowę i już teraz zapraszam naszych odbiorców do uważnego śledzenia materiałów sygnowanych przez Ciebie na farmacja.expert.