Bariera hydrolipidowa: Co każdy farmaceuta powinien wiedzieć o jej regeneracji?

Bariera hydrolipidowa to zagadnienie, o którym mówi się coraz częściej. Bariera ta pełni niezwykle ważną funkcję w ochronie przed czynnikami zewnętrznymi i utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawilżenia. Zaburzenia bariery hydrolipidowej skóry prowadzą do licznych problemów dermatologicznych, z którymi pacjenci coraz częściej zgłaszają się do aptek. Jako farmaceuci, możemy odegrać kluczową rolę w doradzaniu odpowiednich produktów wspomagających jej regenerację.

Budowa bariery hydrolipidowej skóry

W warunkach fizjologicznych ludzka skóra jest pokryta bardzo cienką warstwą kwasową, co warunkuje kwaśne pH skóry, podczas gdy wewnętrzne środowisko organizmu utrzymuje pH zbliżone do neutralnego. To kwaśne pH skóry wpływa na obronę przeciwdrobnoustrojową, homeostazę bariery, integralność warstwy rogowej naskórka oraz funkcjonowanie kilku enzymów zaangażowanych w syntezę i utrzymanie zdrowej bariery skórnej. Na kwasowość skóry składają się białka (np. białko NHE1), wolne kwasy tłuszczowe, produkty degradacji filagryny czy flora bakteryjna [1].

Ceramidy tworzą hydrofobową warstwę, która, razem z połączeniami ścisłymi i desmosomami, zapobiega odwodnieniu i zatrzymuje wodę w skórze. Ceramidy, pochodne sfingolipidów, są markerami lipidów  i odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej bariery skórnej. Jako lipidy, ceramidy stanowią część fizycznej bariery skórnej, utrzymując międzykomórkowe warstwy lamelarne [1].

Ponadto ceramidy wspomagają mitofagię, eliminując nieprawidłowe mitochondria [2]. Utrzymanie zdrowej bariery skórnej wymaga nienaruszonych mitochondriów we wszystkich warstwach skóry, które produkują energię potrzebną do usuwania kwasu i utrzymania kwasowego płaszcza skóry [1].

W skład bariery hydrolipidowej skóry wchodzi również sebum, zbudowane m.in.: z glicerydów, wosków, skwalenu, innych węglowodorów, WKT czy cholesterolu. NMF (Natural Moisturizing Factor), czyli naturalny czynnik nawilżający, w skład którego wchodzą m.in. mocznik, kwas PCA, aminokwasy, sole kwasu mlekowego, odpowiada za wiązanie wody w warstwie rogowej naskórka [3].

Funkcja bariery hydrolipidowej

Do głównych funkcji bariery hydrolipidowej zaliczamy:

• utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia skóry (bariera przepuszczalności);
• zapobieganie wnikaniu mikroorganizmów (bariera antybakteryjna);
• reakcje immunologiczne (bariera odpowiedzi immunologicznej);
• redukcja skutków ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (bariera fotoprotekcyjna);
• łagodzenie skutków stresu oksydacyjnego (bariera antyoksydacyjna) [4].

Czynniki wpływające na osłabienie bariery hydrolipidowej

Zaburzona bariera hydrolipidowa może pojawić się wraz z wiekiem, pod wpływem działania czynników genetycznych bądź pod wpływem działania czynników zewnętrznych.

Do najczęstszych czynników zewnętrznych zaliczamy:

• Wpływ środowiska. Różne czynniki zewnętrzne, takie jak promieniowanie UV, wiatr, niska wilgotność i zanieczyszczenia powietrza, mogą osłabiać barierę lipidową skóry, czyniąc ją bardziej podatną na uszkodzenia.
• Niewłaściwa pielęgnacja skóry. Stosowanie mocnych kosmetyków oczyszczających, produktów zawierających alkohol oraz agresywne chemiczne składniki (kwasy i retinol), może zaburzać barierę hydrolipidową skóry.
• Stres i złe odżywianie. Stały stres oraz brak niezbędnych składników odżywczych, takich jak witaminy i minerały, mogą negatywnie wpływać na stan skóry. Niewystarczająca ilość składników odżywczych może obniżać zdolność skóry do regeneracji i ochrony [5].

Uszkodzona bariera hydrolipidowa

Naruszenie bariery skórnej może objawiać się w następujący sposób:

• Suche, łuszczące się obszary skóry. Na poziomie komórkowym wzrasta transepidermalna utrata wody, a skóra traci naturalne składniki nawilżające, takie jak aminokwasy i kwas hialuronowy.
• Stany zapalne. Osłabiona bariera sprzyja namnażaniu drobnoustrojów, co zmniejsza odporność skóry. Zwiększa się aktywność komórek Langerhansa oraz produkcja związków zapalnych (interleukin, prostaglandyn), co przyspiesza podział komórek skóry i może prowadzić do zgrubienia naskórka (hiperkeratozy).
• Pogorszenie kondycji skóry, objawiające się zwiększoną wrażliwością, matowym kolorytem i utratą elastyczności. Rośnie także ryzyko wystąpienia trądziku, zmarszczek i przebarwień [5].

Odbudowa i ochrona bariery hydrolipidowej

Dbając o barierę hydrolipidową skóry, przede wszystkim warto zacząć od prawidłowej pielęgnacji. Dobierając pielęgnację dla naszych pacjentów, dobrze jest postawić na substancje tworzące na powierzchni skóry ochronną warstwę, która zatrzymuje wodę i chroni przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Jest to szczególnie istotne w przypadku chorób dermatologicznych takich jak ŁZS, łupież czy przy pielęgnacji skóry wrażliwej.

Do składników, które korzystnie wpływają na odbudowę bariery hydrolipidowej, zaliczamy:

• Trójglicerydy – emolienty o właściwościach nawilżających oraz zmiękczających. Tworzą na skórze okluzję, która chroni przed nadmierną utratą wody. Dodatkowo zmiękczają, wygładzają i natłuszczają skórę [6].
• Panthenol –  substancja, która działa przeciwzapalnie i wspomaga gojenie ran. Łatwo wnika w głąb skóry, przyśpiesza podziały komórkowe, przez co pomaga łagodzić podrażnienia [7].
• Niacynamid – reguluje pracę gruczołów łojowych i ma właściwości wygładzające. Dobrze sprawdzi się w pielęgnacji skóry trądzikowej [8].
• Kwas hialuronowy – intensywnie nawilża skórę, wykazuje właściwości przeciwzapalne. Ma zdolność do wiązania dużej ilości wody, zwiększa odporność skóry na działanie czynników zewnętrznych, chroniąc ją przed podrażnieniem i zmniejszając ryzyko alergii. Wpływa łagodząco i kojąco, ułatwia gojenie i regenerację oraz działa przeciwświądowo [9].

Te składniki znajdują się w preparatach Zoxiderm, które występują w formie emulsji przeznaczonej do skóry gładkiej i owłosionej oraz w formie kremu do twarzy. Dzięki temu możemy zadbać o kompleksową ochronę naszych pacjentów.

Emulsja dzięki odpowiednio dobranym składnikom nawilża skórę, zabezpiecza przed nadmiernym wysychaniem, przywraca jej fizjologiczną równowagę, a dodatkowo tworzy film na skórze, który jest barierą ochronną przed wnikaniem drobnoustrojów. Preparat może być stosowany w przypadku ŁZS, łupieżu czy przy objawach towarzyszących zmianom skórnym. Normalizuje on wydzielanie łoju, zmniejszając świąd oraz przetłuszczanie się skóry. Emulsja powinna być stosowana po umyciu włosów i skóry, a następnie spłukana letnią wodą.

Krem do twarzy jest przeznaczony do codziennego stosowania.  Wspomaga regenerację skóry oraz odbudowuje jej naturalną barierę ochronną. Poprawia i utrzymuje poziom nawilżenia skóry dzięki spowalnianiu odparowywania wody z naskórka. Zmniejsza zaczerwienienia, wydzielanie sebum i łuszczenie się naskórka, w związku z tym poprawia wygląd i kondycję skóry. Krem należy aplikować raz dziennie, na czystą skórę twarzy.

Ważne jest również stosowanie filtrów przeciwsłonecznych w celu ochrony przed promieniowaniem UV przez cały czas [10]. W okresie regeneracji, ale nie tylko, bardzo ważna będzie dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe oraz odpowiednie nawodnienie organizmu [5], o czym dodatkowo warto poinformować pacjenta.

Piśmiennictwo:

1. Baker, P.; Huang, C.; Radi, R.; Moll, S.B.; Jules, E.; Arbiser, J.L. Skin Barrier Function: The Interplay of Physical, Chemical, and Immunologic Properties. Cells 2023, 12, 2745.
2. Vos, M.; Dulovic-Mahlow, M.; Mandik, F.; Frese, L.; Kanana, Y.; Haissatou Diaw, S.; Depperschmidt, J.; Böhm, C.; Rohr, J.; Lohnau, T.; et al. Ceramide accumulation induces mitophagy and impairs β-oxidation in PINK1 deficiency. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2021, 118, e2025347118.
3. https://www.kosmopedia.org/o-tym-sie-mowi/bariera-hydrolipidowa-o-niej-sie-mowi/ [dostęp: 15.10.2024r.]
4. Rosso JD, Zeichner J, Alexis A, Cohen D, Berson D. Understanding the Epidermal Barrier in Healthy and Compromised Skin: Clinically Relevant Information for the Dermatology Practitioner: Proceedings of an Expert Panel Roundtable Meeting. J Clin Aesthet Dermatol. 2016 Apr;9(4 Suppl 1):S2-S8. Epub 2016 Apr 1.
5. https://www.nudmuses.com/blog/hydrolipid-barrier [dostęp: 15.10.2024r.]
6. https://lupakosmetyczna.pl/skladniki-kosmetykow/caprylic-capric-triglyceride [dostęp: 16.10.2024r.]
7. https://lupakosmetyczna.pl/skladniki-kosmetykow/panthenol [dostęp: 16.10.2024r.]
8. https://lupakosmetyczna.pl/skladniki-kosmetykow/niacinamide [dostęp: 16.10.2024r.]
9. Kawka K. Rola i znaczenie kwasu hialuronowego w procesach starzenia się skóry. 2021
10. https://reneo-cosmetics.com/articles-en/lipid-barrier/ [dostęp: 15.10.2024r.]